Bên tách trà nóng và đĩa mứt ngọt mời khách, bà Kiềm cho biết, Nhà lớn Long Sơn do ông Trần xây dựng từ năm 1910 đến 1929, sau khoảng 10 năm đến xã đảo Long Sơn khai hoang, lập nghiệp. Ông Trần tên thật là Lê Văn Mưu, người quận Giang Thành, Hà Tiên (nay là huyện Giang Thành, tỉnh Kiên Giang).

Nhà lớn là một quần thể kiến trúc nghệ thuật theo lối cổ, được làm bằng gạch ngói và các loại gỗ quý, trên tổng diện tích khoảng 2ha, chia thành các khu: Đền thờ, nhà hội, trường học, chợ... và khu lăng mộ ông Trần. Những công trình này đều nằm chung trong một khuôn viên nên người dân quen gọi là Nhà lớn.

Sau khi ông Trần qua đời và được đưa vào thờ cúng trong Nhà lớn, nơi đây còn có thêm tên gọi nữa là đền ông Trần.

Theo bà Kiềm, nhiều người tin theo ông Trần dù đi làm, đi chợ, hay tới Nhà lớn phụng sự, đều mặc bộ bà ba bằng vải nhuộm màu đen, đi chân trần và búi tóc củ tỏi gọn gàng. Vào các ngày lễ, mọi người mặc áo dài đen.

Đám tang không trống kèn, phúng điếu

Một trong những điều nhiều người tò mò khi đặt chân tới đây là tục dùng chung lồng liệt (hay thường gọi là áo quan, quan tài) của những người theo đạo ông Trần sau khi chết.

Theo bà Kiềm, lồng liệt là cách gọi của những người sống trong Nhà lớn, có từ thời ông Trần. Lồng là mình theo trời theo Phật, còn liệt là nằm xuống. Ông Trần dạy con người ai cũng như nhau, “sống thì đồng tịch đồng sàng, thác đồng quan đồng quách”, giàu nghèo đều dùng chung lồng liệt.

Bà Kiềm cho hay, với những gia đình theo đạo ông Trần, khi có ai qua đời, người thân sẽ đến Nhà lớn xin thỉnh lồng liệt về để lo hậu sự. 

“Cùng với lồng liệt, Nhà lớn sẽ biếu cho những gia đình này một bó lá 6 tấm, một chiếc đệm đan bằng lá, một chiếc chiếu và 4,5m vải đỏ, 4,5m vải trắng. Đám tang không được để quá 24 giờ, nếu sáng mất thì chiều táng và chiều mất thì sáng táng".

Ngoài ra, khi đưa đám không có trống kèn, không nhận phúng điếu, khách chỉ dùng trà, sau đó đưa người đã khuất ra huyệt. Khi nhà ai có đám, mọi người đến phụ giúp, sau đó cùng ăn bữa cơm đạm bạc, không đòi hỏi.

Theo bà Kiềm, nghi thức đám tang được tổ chức rất đơn giản, người mất được quấn trong 3 lớp. 

“Tại nơi táng, dưới đáy huyệt để sẵn một đôi đệm, một đôi chiếu. Sau khi đưa thi hài xuống, người ta dùng 6 tấm lá chằm (lá dừa bện lại thành tấm) xếp vào huyệt, mỗi bên 3 tấm, mô phỏng hình nóc nhà 2 mái”, bà Kiềm nói.

Sau khi chôn cất người mất, lồng liệt được mang về lại Nhà lớn để dùng tiếp cho những người sau.

Bà Lê Thị Kiềm nói về tục dùng chung lồng liệt. Video: Quang Hưng

Bà Kiềm chia sẻ thêm, tất cả những tập tục này đều được các thế hệ trước truyền miệng, dạy bảo lại cho thế hệ sau mà không lưu lại bằng văn tự.

Năm 1991, Nhà lớn Long Sơn được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.

Hàng năm, Nhà lớn Long Sơn thu hút nhiều du khách thập phương đến thăm viếng, đặc biệt vào ngày giỗ ông Trần (20/2 âm lịch) và tết Trùng cửu (9/9 âm lịch).

Tình trạng giết chóc đã phá hủy lòng tin vào an ninh ở Kandahar. 

Lịch sử cho thấy bất cứ ai bảo vệ được Kandahar,thủ đô lịch sử của Afghanistan, thì sẽ kiểm soát được phần còn lại của đất nước.

Kandahar là quê nhà của Tổng thống Hamid Karzai.Hầu hết các thành viên ban lãnh đạo Taliban, trong đó có Mullah Mohamad Omar,đều đến từ miền nam Afghanistan. Nơi đây được coi như trung tâm của nền văn minhPashtun. 

Tuy nhiên, miền nam Afghanistan cũng là tâm điểm chiến tranh của đất nước này,nơi phong trào Taliban ở đỉnh điểm ác liệt. 

Cả thế hệ bị ám sát

Ở Kandahar, hơn 500 vụ giết chóc nhằm vào các lãnh đạo chính trị cấp cao và cáclãnh đạo bộ lạc có ảnh hưởng đã xảy ra trong 10 năm qua, theo dữ liệu từ nhiềunguồn khác nhau. Khét tiếng nhất trong số đó là vụ ám sát Aimed Wail Karzai, emtrai của Tổng thống. Ông này bị bắn vào đầu bởi chính vệ sĩ của mình. 

Những nạn nhân khác gồm các chỉ huy cảnh sát, các thị trưởng, các lãnh đạo khuvực và các trưởng lão giáo hội, giáo viên, bác sĩ, cả những dân thường bị coi làủng hộ chính phủ Afghanistan và NATO. 

Có nhiều vụ ám sát ở các vùng miền khác của đất nước song giới phân tích tinrằng số vụ được thực hiện ở Kandahar có thể nhiều hơn tổng cộng những gì xảy raở phần còn lại của Afghanistan. Chúng diễn ra hàng tuần, nếu không muốn nói làhàng ngày, trong những năm gần đây. 

Đối với người dân Kandahar, cảm giác như thể một thế hệ lãnh đạo đã bị trừ khử. 

Chiến dịch "ám sát" càng trở nên dữ dội sau khi quân Mỹ và NATO tăng cường tớimiền nam năm 2010 trong nỗ lực xóa sổ Taliban khỏi khu vực. Các chiến dịch nhằmtiêu diệt các chiến binh Taliban được xem như phép thử chủ đạo của chiến lượcchống phiến quân. Tuy nhiên, rõ ràng là ổn định đã đến với nhiều khu vực ở miềnnam, nơi mà Taliban tăng cường chiến dịch trừ khử các nhân vật chính trị nòngcốt. 

"Tình hình an ninh đã được cải thiện và thêm nhiều biện pháp đang được áp dụngđể cải thiện an ninh và quản lý. Và đó là lý do kẻ thù đang cố gắng nhằm vào cácquan chức chính phủ hòng làm chậm tiến trình này", Tooryalai Wesa, tỉnh trưởngtỉnh Kandahar, cho biết.

Nghi ngờ, âm mưu và hỗn loạn 

Taliban đã nhận trách nhiệm về gần như tất cả các vụ ám sát. Lực lượng này liêntục đe dọa sẽ nhắm tới giới chức Afghanistan và "tất cả những ai ủng hộ bọn xâmlược ngoại quốc, những người đang làm việc để củng cố sự thống trị của nướcngoài". 

Rõ ràng Taliban đã giành được danh tiếng và lợi thế về tâm lý từ những vụ ám sátđó. Thậm chí ở thành phố nguy hiểm đã quá quen thuộc với bạo lực này thì thực tếvẫn khiến người dân choáng váng. 

Các vụ giết chóc làm rung chuyển giới chính trị chóp bu của đất nước và làm rụngrời các mạng lưới bộ tộc vốn có vai trò sống còn về đảm bảo ổn định. Và tìnhhình đã làm nảy sinh những nghi ngờ, âm mưu và hỗn loạn. 

Nhiều người dân địa phương cáo buộc các nước láng giềng của Afghanistan, đặcbiệt là Pakistan, về thực trạng bạo lực này - một cáo buộc mà Pakistan và cácnước khác liên tục bác bỏ. 

Sự đa nghi bén rễ sâu vào tinh thần trong khuvực. 

"Hơn 40 nước có lính ở Afghanistan và nhiều nước nữa có các mạng lưới do thámtập trung ở Kandahar", một người làng giấu tên nói. "Chúng tôi không biết aiđang làm gì ở đây và ai đứng đằng sau toàn bộ sự hỗn loạn này".

Các băng đảng tội phạm, buôn lậu mà túy và những người có thâm thù hay kình địchcá nhân dường như cũng "đục nước béo cò".

Những cảnh giết chóc như vậy tương phản với sự giảm bớt tình hình bạo lực nóichung, khi các vụ đánh bom ven đường do Taliban thực hiện tiếp tục cướp mạngsống của dân thường trong khi các lực lượng an ninh của cả NATO lẫn Afghanistantiếp tục chiến đấu chống phiến quân. 

"Mỗi ngày tôi ra khỏi nhà, tôi đều không chắcliệu mình còn sống mà trở về vào buổi tối hay không", Abdul Hamid, một cư dânKandahar, bày tỏ. 

Nhưng một trong những tổn thất lớn nhất của cácvụ giết chóc là tình trạng thiếu niềm tin vào thành phố. Nhiều người nhận làmcho chính quyền biết rằng quyết định của họ có thể để lại hậu quả một là sốnghai là chết.

"Tôi đã bị đe dọa nhiều lần, nhưng tôi chấp nhậnrủi ro bởi vì tôi muốn phục vụ người dân của mình nhằm có một tương lai tốthơn", một quan chức địa phương không muốn nêu tên tâm sự. 

Taliban thường đe dọa qua các cuộc điện thoại vàđể lại "thư đêm" - những thông điệp gài trên cánh cửa ban đêm - cảnh báo ngườidân đừng làm việc cho chính quyền.

"Tôi đến từ Pakistan, nơi tôi đã sống như một người tị nạn và không có bất kỳcông việc nào", một nhân viên chính quyền địa phương cho hay. "Tôi sẽ làm gì nếubỏ việc và tôi sẽ chăm sóc gia đình cùng các con mình ra sao nếu tôi không cóđồng lương nào?", anh nói. 

Nhiều quan chức địa phương khác đã từ chức hoặc chuyển sang khu vực khác của đấtnước. Một số quan chức cấp cao đã may mắn thoát khỏi các cuộc tấn công. Các quanchức cấp thấp và dân thường làm việc cho liên quân cũng bị nhắm tới. 

Người dân không thể nói chuyện công khai vì sợtrả thù, và họ cũng thận trọng khi lên án các quan chức trong nước, chỉ tríchngười Mỹ, Taliban hay các nước láng giềng. 

Một hậu quả khác của nạn giết chóc là làm mất đi kiến thức và sự thông thái củacác thế hệ khi giới thủ lĩnh bộ lạc và lãnh đạo địa phương bị giết hại. Nhữngngười này là chỗ dựa để chính phủ trung ương nắm giữ một khu dân cư bất ổn khixung đột diễn ra ác liệt xung quanh họ. 

Điều đó có một sự cộng hưởng đặc biệt bởi vìlãnh đạo là một chủ đề quan trọng trong văn hóa Afghanistan. Người Afghanistanlo sợ về những hậu quả mà Kandahar phải gánh chịu nếu tiếp tục mất thêm nhiềulãnh đạo.

Thanh Hảo(Theo BBC)