Amazon.cn chuẩn bị đóng cửa. Ảnh: AP

Động thái của Amazon cho thấy các đối thủ thương mại điện tử (TMĐT) Trung Quốc đã làm khó công ty ra sao.Theo công ty nghiên cứu thị trường iResearch Global, chợ điện tử Tmall của Alibaba và JD.com đang kiểm soát 82% thị trường TMĐT Trung Quốc năm 2018. Phát ngôn viên của Amazon cho hay họ đang thông báo cho các thương gia rằng họ sẽ không điều hành chợ điện tử hay cung cấp dịch vụ bán hàng trên Amazon.cn nữa. Các thương gia muốn tiếp tục bán hàng trên Amazon ngoài biên giới Trung Quốc có thể làm điều đó qua Amazon Global Selling.

Nguồn tin của Reuters tiết lộ người mua hàng Amazon tại Trung Quốc không còn mua được hàng hóa từ các thương gia nữa nhưng vẫn có thể đặt hàng từ Mỹ, Anh, Đức và Nhật Bản thông qua cửa hàng toàn cầu của Amazon. Amazon sẽ giảm dần hoạt động hỗ trợ đối với bán hàng nội địa trong 90 ngày tiếp theo và xem xét tác động đến các trung tâm giao nhận tại đây, một số có thể đóng cửa.

Theo chuyên gia Michael Pachter của hãng chứng khoán Wedbush Securities, Amazon rút lui vì không có lãi và không tăng trưởng. Ker Zhang, chuyên gia tiếp thị tại hãng cố vấn TMĐT Azoya, nhận định Amazon không có lợi thế cạnh tranh quan trọng tại Trung Quốc so với các đối thủ nội. Ông nói rằng, trừ khi ai đó đang tìm kiếm một mặt hàng nhập khẩu rất hiếm, không tìm thấy ở đâu khác, “không có lý do gì để khách hàng chọn Amazon vì họ không giao hàng nhanh bằng Tmall hay JD”.

Một ứng dụng du lịch nổi tiếng thế giới gặp "bão 1 sao" vì người dùng cho rằng họ liên đới trong vụ "lùm xùm" với một khách sạn.

Một thương hiệu trà sữa quen thuộc với giới trẻ cũng tụt hạng trên bảng đánh giá vì trào lưu 1 sao, nguyên nhân từ câu chuyện shipper tố nơi này cư xử bất công xuất hiện trên mạng..

Không trực tiếp trải nghiệm, nhiều dân mạng sẵn sàng đánh giá 1 sao cho các nhà hàng, quán ăn, khách sạn,… chỉ vì nhận xét của khách hàng trước, hoặc hùa theo 1 trào lưu, đám đông trên mạng.

Đáng chú ý, những đánh giá này xuất hiện chỉ sau một đêm. Phần lớn lời nhận xét mới nhất không xoay quanh giá cả, thái độ phục vụ, chất lượng mà lại xuất phát bởi sự vụ đang nóng trên mạng.

Chưa bao giờ mạng xã hội lại thịnh hành việc đánh giá 1 sao như lúc này. Trước đây, khi không hài lòng điều gì, dân mạng sẽ "ghé thăm" trang cá nhân và để lại những bình luận. Giờ đây, họ dúng tới quyền năng "xếp hạng".

Thương hiệu trà sữa có tiếng ở Hàng Bài, Hà Nội rớt hạng chỉ trong một buổi chiều sau khi một shipper tố nhân viên quán khinh thường, đuổi anh ra khỏi quán. Sự việc xảy ra vào tháng 2/2019 nhưng đến tháng 4/2019, khi việc đánh giá một sao đang là trào lưu, quán này mới bị ảnh hưởng.

Ứng dụng du lịch kia sau khi khóa chức năng đánh giá đối với resort đang nhận "bão 1 sao, vì không thể "lập hội" tẩy chay resort, người dùng chuyển hướng, khiến ứng dụng "hứng đủ gạch đá"

Các doanh nghiệp có cùng tên hoặc tên gần giống cũng bị vạ lây. Một trung tâm tiếng anh, một khách sạn ở Nha Trang hay thậm chí ở khách sạn Nhật Bản cũng rớt hạng vì dân mạng đánh giá ... nhầm.

Theotừ điểnOxford, reviewlà hành động đánh giá một sự việc nào đó với mong muốn có thể thay đổi nó nếu cần thiết.

Với ý nghĩa này, cụm từ customer reviewđược hiểu là cách khách hàng đánh giá với mong muốn chia sẻ trải nghiệm; cải thiện dịch vụ, sản phẩm khi chưa đạt được đúng nhu cầu; đưa lời góp ý, phàn nàn với chủ doanh nghiệp; hướng dẫn người dùng tiếp theo có trải nghiệm tốt hơn,...

Những năm trở lại đây, tính năng này trở nên phổ biến trên thế giới và tại Việt Nam, trở thành xu hướng được sử dụng nhiều hơn trên mạng xã hội.

So với quảng cáo trên các kênh truyền thông hay sử dụng influencer, KOLs, đánh giá của khách hàng trực tuyến được so sánh tương tự với phương pháp "truyền miệng", nhưng phù hợp hơn trong thời đại số.

Việc đánh giá chất lượng của dịch vụ từ 1 đến 5 sao kèm theo phản hồi làm nổi bật các khía cạnh tích cực lẫn tiêu của của dịch vụ, bao gồm chất lượng sản phẩm, tương tác mua hàng, thậm chí cả bộ phận hỗ trợ, chăm sóc khách hàng.

Tháng 3/2018, cửa hàng McDonald's chi nhánh Myrtle Beach, Hoa Kỳ đã phải nhận hơn 14.000 đánh giá 1 sao cùng những phê phán gây gắt sau khi đoạn video quản lý và nhân viên cửa hàng đuổi một người vô gia cư ra khỏi quán xuất hiện trên mạng xã hội.

Mới đây, Burger King nhận "làn sóng" tẩy chay và chấm 1 sao bởi chiến dịch quảng cáo "dùng đũa ăn burger" được cho là phân biệt chủng tộc, chế nhạo văn hóa của châu Á.

Không kể đến những bình luận quá khích, các bình luận góp ý về chiến dịch quảng cáo, thái độ, chất lượng sản phẩm giúp doanh nghiệp có thể hiểu được tâm lý khách hàng và khắc phục vấn đề kip thời.

Tuy nhiên, trong những vụ việc gần đây, nhiều tài khoản thừa nhận rằng mình đánh giá 1 sao vì mọi người đều làm điều đó.

"Cháu chỉ hùa theo thôi chú ạ. Việc của chú tuy không liên quan đến tiệm bánh nhưng bình luận mãi có được gì đâu? Vậy nên cháu sẽ đánh 1 sao", một tài khoản viết trên fanpage tiệm bánh mỳ của vlogger nổi tiếng.

Tương tự, một người dùng để lại lời nhắn: "Dù rất hâm mộ anh nhưng em xin được đánh giá 1 sao dù em chưa ăn bánh mỳ của anh".

"Làm theo trào lưu thôi", "1 sao không tự mất đi, nó chỉ chuyển từ nơi này sang nơi khác", … nhiều vị khách "dùng bữa qua màn hình" phản hồi ở phần review.

Năm 2016, trang Science Postđăng tải một bài viết với tiêu đề: 70% người dùng Facebook chỉ đọc tiêu đề của các câu chuyện khoa học trước khi bình luận. Gần 46.000 người chia sẻ bài viết này.

Để làm rõ hơn vấn đề này, nhóm nhà khoa học máy tính tại Đại học Columbia và Viện nghiên cứu Quốc gia Pháp thực hiện thêm một nghiên cứu khác. Kết quả cho thấy 59% các liên kết được chia sẻ trên phương tiện truyền thông xã hội không bao giờ được nhấp vào đọc trước khi được chia sẻ trên mạng xã hội.

"Người ta sẵn sàng chia sẻ một bài viết hơn là đọc hết nó", đồng tác giả của nghiên cứu, Arnaud Legout cho biết, "đây là điển hình của việc tiếp nhận thông tin trong thời hiện đại. Mọi người hình thành ý kiến dựa trên một bản tóm tắt mà không nghĩ đến việc nghiên cứu sâu hơn".

Chỉ một nút chấm sao mà doanh nghiệp, cửa hàng tụt hạng, mất khách. Phải chăng nút review có thể thay đổi tất cả?

Trọng Nhân (22 tuổi, TP.HCM) cho biết ngay cả khi đánh giá một sao trở thành trào lưu, Nhân vẫn tin tưởng vào chức năng này. Tuy nhiên, cần phải cẩn thận hơn.

"Thay vì xem 'sao', mình sẽ bấm vào chi tiết phản hồi từ khách trước. Nếu có nhiều thông tin không liên quan, mình sẽ cân nhắc kỹ hơn", Nhân nói.

Zing.vn làm khảo sát trên 40 người dùng ngẫu nhiên. Theo đó, 60% người dùng cho biết sẽ không tin tưởng vào chức năng review nữa nếu tình trạng đánh giá tràn lan vẫn tiếp tục diễn ra như hiện nay; 40% còn lại sẽ kiểm tra từ nhiều nguồn trước khi đưa ra quyết định.

Theo một khảo sát của trang BrightLocal, 90% người dùng sẽ đọc review trước khi quyết định đến một địa điểm nào đó. Cũng theo nghiên cứu này, 88% người dùng tin tưởng các đánh giá này hơn là lời giới thiệu của bạn bè.

Các doanh nghiệp có cả đánh giá tích cực lẫn tiêu cực sẽ được người dùng tin tưởng hơn. Sự xuất hiện của đánh giá tốt lẫn không tốt chứng minh rằng sản phẩm này "thật" hơn, và không cố che giấu những điều chưa hoàn thiện.

Trên thực tế, không có điều luật nào nghiêm cấm người dùng chấm một sao. Nhưng trong những "cơn bão 1 sao", liệu có bao nhiêu người trong số đó thực sự xem trọng việc đánh giá? Các hành động đều xuất phát từ việc bức xúc và làm theo tâm lý đám đông.

Trong một bài viết về tâm lý đám đông, PGS. TS Huỳnh Văn Sơn (Phó Chủ tịch Hội Tâm lý học Xã hội Việt Nam) đề cập: Không hiểu rõ ràng câu chuyện, nhưng lại phán xét người khác như thể đã nắm rõ tường tận.

"Điều đáng sợ là, sau những gì tâm lý đám đông để lại, thì người chịu hậu quả chỉ có một mình nạn nhân (của tâm lý đám đông). Những người giấu mặt sau màn hình máy tính, lại tắt máy tính đi và trở về cuộc sống bình thường của họ, như chẳng có chuyện gì cả", PGS. TS Huỳnh Văn Sơn viết.

A.Y. Greyson, tác giả quyển sách "Flowers blooming in the snow" (Tạm dịch "Hoa nở trong tuyết"), có bài viết về tâm lý đám đông trên mạng xã hội.

Ông viết: "Các nhà thần kinh học chỉ ra rằng khi con người tụ tập với nhau thành các nhóm, não của họ sản sinh ra các chất hóa học làm giảm việc suy nghĩ bình thường, đưa họ về với suy nghĩ nguyên thủy. Điều đó có nghĩa là con người sẽ dừng suy nghĩ khi họ tụ tập với nhau thành nhóm".

Với ý này, bài viết trên trang Mediumcũng cho rằng khi tham gia vào các nhóm trên mạng xã hội, người dùng cũng sẽ cố gắng để giống họ thông qua việc đưa quan điểm chung, chia sẻ những nội dung tương tự với họ. Điều này thể hiện tâm lý bầy đàn.

Bên cạnh đó, nghiên cứu của ĐH Leeds (Anh Quốc) cho thấy rằng chỉ 5% người trên mạng xã hội có tiếng nói đủ sức ảnh hưởng đến đám đông. 95% người còn lại làm theo mà không nhận ra.

Nếu trước đây, các doanh nghiệp sử dụng kênh truyền thông, influencer, KOLs để quảng cáo sản phẩm, thương hiệu của mình thì hiện nay, với sức mạnh của mạng xã hội, chấm điểm, review đang là trở thành xu hướng.

"Ăn online, ngắm qua màn hình" không còn quá xa lạ đối với dân mạng. Tuy nhiên, việc click 1 sao vô tội vạ theo trend như hiện nay sẽ khiến không ít doanh nghiệp phải lao đao.

Việc "gượng dậy" sau một cuộc "khủng hoảng review" không hề dễ dàng. Chủ một cửa hàng quần áo tại TP.HCM cho biết đã từng bị đối thủ vào "bom" chấm 1 sao và nhận xét tiêu cực. Nửa năm sau, dù đã cố gắng nhờ bạn bè, khách hàng vào đánh giá, nhưng những "ngôi sao đơn độc" kia vẫn xuất hiện.

Phản hồi xấu xí và 1 sao kia vẫn xuất hiện đầu tiên, việc mất khách, thiệt hại doanh thu nhìn thấy rõ. 

"Dù muốn hay không, khi đọc một dòng chê bai, khách hàng đều có xu hướng chọn thương hiệu khác. Việc chấm hàng loạt 1 sao với ác ý hoặc nhận xét mà chưa hề trải nghiệm dù chỉ trên mạng ảo chính là hành động giết chết việc kinh doanh. Các bạn hả hê khi góp 1 tay vào việc chấm 1 sao sau đó quên luôn, nhưng ảnh hưởng của ngôi sao đó có thể kéo dài tới hàng tháng, thậm chí hàng năm", chủ thương hiệu này nói.

Có nên công bố danh tính thí sinh?

Trên Zing.vn, luật sư Trần Tuấn Anh, Giám đốc Công ty Luật Minh Bạch đã chia sẻ với báo giới rằng nếu cơ quan chức năng kết luận thí sinh và phụ huynh tham gia tác động vào điểm thi thì sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật. Khi đó, các em học sinh sẽ bị buộc thôi học và phải công khai danh tính.

Tuy vậy, nếu thí sinh không hề biết việc gia đình ‘mua' điểm thi cho mình thì có nghĩa các em sẽ không bị xử lý bởi không vi phạm hành chính. Chính vì điều đó, việc công bố danh tính thí sinh liên quan đến vụ việc sẽ phải cân nhắc bởi chưa có quy định trong việc này. Xung quanh quan điểm của Luật sư Trần Tuấn Anh, đã có rất nhiều ý kiến trái chiều.

Nhiều người cho rằng không thể có chuyện các em thí sinh không biết gia đình ‘mua' điểm thi THPT Quốc gia. Với hình thức thi trắc nghiệm, thí sinh chỉ cần vài ngày sau kỳ thi là biết mình được khoảng bao nhiêu điểm. Việc nâng hàng chục điểm, thậm chí hơn 20 điểm thì không thể nói là các em không biết.

Nếu đậu Đại học điểm cao, thậm chí thủ khoa mà không gian lận thì phải là học sinh có học lực rất giỏi. Thí sinh là người biết rõ năng lực của bản thân nhất. Khi học kém mà đạt điểm cao, thậm chí là thủ khoa Đại học chẳng nhẽ các em lại không hề hay biết? Thí sinh đều là những người đủ tuổi để chịu trách nhiệm hình sự. Trừ trường hợp thiếu năng lực thì chỉ cần vài ngày sau là biết chính xác mình có được nâng điểm không.

Không những vậy, có ý kiến còn cho rằng bài thi rất nhiều điểm 1, 2 được nâng lên 9, 10 thì thí sinh có khi còn là người đề nghị bố mẹ 'mua' điểm cho mình. Do đó, luồng ý kiến này cho rằng nên công khai danh tính các thí sinh này bởi các thí sinh này đã đủ tuổi và ý thức được việc làm của mình, đồng thời việc không công khai danh tính chỉ giúp bảo vệ được danh dự vài chục học sinh nhưng sẽ không bao giờ chống lại được vấn nạn gian lận trong thi cử.

Đáng lưu ý là có 53 sinh viên nhập học các trường Công an nhân dân đã ký cam kết điểm thi đầu vào của mình là điểm "xịn". Đến nay, cả 53 sinh viên này đã bị cho thôi học, trả về địa phương.

Cùng với đó, có những người cho rằng không nên công khai danh tính của thí sinh được nâng điểm bởi tương lai các em còn rất dài. Việc công khai danh tính sẽ ảnh hưởng đến tương lai, bị bạn bè xa lánh, ghét bỏ...

Có nên đuổi học thí sinh được nâng điểm?

Tuy nhiên, ý kiến gây "bão" của luật sư Trần Tuấn Anh chính là cho rằng hiện tại không có quy định nào trong việc đuổi học sinh viên được nâng điểm trúng tuyển nếu em đó không biết mình được/bị can thiệp điểm. Theo ông, quy chế hiện nay chỉ quy định ‘xử phạt trực tiếp' ở phòng thi mà không có quy định về xử lý gian lận ở phần chấm thi.

Ý kiến này của ông luật sư đã nhận được ý kiến phản đối mạnh mẽ. Trong cả trường hợp kết quả sau điều tra điểm thi thấp hơn so với điểm chuẩn, và điểm thi đủ điểm chuẩn vào trường thì nhiều người cho rằng sinh viên đó đều đáng bị đuổi học vì đã có hành vi vi phạm (gian lận điểm).

Trước hết, lý do các sinh viên không biết điểm thi của mình được nâng là phi lý. Như đã phân tích, các em học sinh không thể không biết mình được phụ huynh ‘mua điểm' cho. Và cho dù có biết hay không thì cũng là vi phạm quy chế thi, cần được xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật để lấy lại công bằng cho các thí sinh khác.

Thậm chí có ý kiến còn cho rằng tiêu thụ đồ ăn cắp dù là vô tình hay cố ý thì vẫn là phạm luật nên được nâng điểm dù có biết hay không thì vẫn là vi phạm quy chế thi. Đặc biệt hơn, những em được nâng điểm phần lớn là đậu vào những trường có điểm chuẩn rất cao. Việc tiếp tục được học tại các trường sẽ khiến chất lượng đầu ra của các trường bị ảnh hưởng.

Hiện nay, các trường Đại học đang có cách xử lý khác nhau với những thí sinh đã được nâng điểm nhưng điểm chấm lại vẫn đủ để vào trường. Với các trường khối ngành Công an, tất cả các em trong danh sách được nâng điểm đều được coi là gian lận trong thi cử và buộc thôi học. Còn trường Đại học Ngoại thương có 3 thí sinh được nâng điểm, 2 em đã bị buộc thôi học vì không đủ điểm chuẩn vào trường, 1 em điểm sau khi chấm lại vẫn đủ điểm đỗ vào trường nên tiếp tục được học tập.

Nói về điều này, thiếu tướng Bùi Minh Giám – Cục trưởng Cục Đào tạo, Bộ Công an cho biết: ‘Bất kể điểm sau thẩm định của thí sinh có đạt điểm chuẩn trúng tuyển hay không thì các trường công an vẫn từ chối đào tạo những em có điểm thi gian lận'

Những trường hợp bị hủy bỏ kết quả thi theo Luật pháp

Theo khoản 5, điều 49, chương 10 của'Thông tư Ban hành quy chế thi Trung học Phổ thông và xét công nhận tốt nghiệp Trung học phổ thông'thì tất cả các trường hợp để người khác thi thay hoặc làm bài thay cho người khác dưới mọi hình thức; sửa chữa, thêm bớt vào bài làm sau khi đã nộp bài; dùng bài của người khác để nộp đều sẽ bị hủy bỏ kết quả thi.

Do đó, có thể khi phát biểu ý kiến trên luật sư Trần Tuấn Anh có thể chưa cập nhật quy chế thi Trung học Phổ thông và xét công nhận tốt nghiệp Trung học phổ thông. Theo quy định thì những thí sinh được nâng điểm đều đã được người khác tác động vào bài thi sau khi nộp bài và sẽ hủy bỏ kết quả thi.