Điều hành diễn đàn có: Phó thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam; GS.TS Nguyễn Quang, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; TS Đặng Xuân Thanh, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam; TS Nguyễn Thanh Bình, Phó viện trưởng Viện Dân tộc học; TS Nguyễn Song Tùng, Phó viện trưởng Viện Địa lý nhân văn.

Người sống ở cùng người chết

Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam cho rằng, gần đây có rất nhiều ý kiến nêu lên thực tế tập quán mai táng không chỉ là câu chuyện về xã hội mà còn là câu chuyện rất lớn về kinh tế, môi trường, đất đai, đô thị… Từ đó đặt ra yêu cầu phải có những chính sách liên quan đến tập tục mai táng để bảo đảm phong tục tập quán của dân tộc nhưng cũng đáp ứng nhu cầu phát triển mới trên tinh thần "văn minh, tiết kiệm".

"Tập quá ma chay, mai táng là một vấn đề xã hội liên quan đến tập tục, truyền thống, nên không chỉ đơn thuần bằng các quy định pháp luật, chính sách kinh tế có thể giải quyết được vấn đề mà còn phải đi đôi với việc nghiên cứu rất sâu các khía cạnh văn hoá, xã hội, phối hợp tất cả các giải pháp mới có định hướng nhằm tạo chuyển biến tích cực. Việt Nam có trên 50 dân tộc anh em với những phong tục, tập quán, tín ngưỡng khác nhau nên không thể máy móc áp dụng một chính sách, quy định chung cho tất cả. Chúng ta phải bàn rất kỹ”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh và mong muốn các nhà khoa học cùng nhau nghiên cứu, đưa ra khuyến nghị và tham gia giải quyết.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam mong muốn các nhà khoa học cùng nhau nghiên cứu, đưa ra khuyến nghị và tham gia giải quyết những vấn đề đặt ra hiện nay đối với tập tục ma chay, mai táng. Ảnh: VGP/Đình Nam

Tại diễn đàn, các ý kiến đều chung nhận định từ bao đời, người Việt truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác những phong tục tập quán về những việc cần làm đối với người đã mất. Từ việc tổ chức đám tang chu đáo với đầy đủ nghi lễ, xây dựng "mồ yên, mả đẹp" tới ngày giỗ, ngày Tết.

GS.TS Nguyễn Quang Thuấn, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam cho rằng, tập quán mai táng của người Việt Nam gắn liền với đời sống văn hóa, tinh thần, tâm linh, tôn giáo của mỗi cá nhân, gia đình, dòng họ; ở mỗi vùng, miền, mỗi tộc người đều có những lễ thức mai táng khác nhau. Đây là việc hệ trọng không chỉ đối với từng cá nhân, gia đình, dòng họ, còn trở thành vấn đề lớn đối với xã hội. Ngày nay, dân số gia tăng, tỷ lệ người già ngày càng cao, khi có người qua đời, mỗi gia đình phải lo phần hậu sự cho người quá cố. Tập tục mai táng truyền thống của người Việt Nam đã, đang bộc lộ nhiều bất cập gây ảnh hưởng không nhỏ về kinh tế, văn hóa, xã hội, môi trường khu vực đô thị, nông thôn.

Ở các đô thị lớn, tình trạng “người sống ở gần người chết”, “người sống ở cùng người chết” đã, đang tồn tại như tại Thủ đô Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh..., nơi chôn cất, kinh phí, thủ tục cho việc mai táng người chết trở thành vấn đề lớn, không chỉ của các cá nhân, gia đình, còn của cả xã hội. Khi gia đình có người chết việc lựa chọn hình thức mai táng: địa táng hay hoả táng, chôn cất hay lưu giữ tro cốt... là việc đại sự.

Cần thay đổi tập quán mai táng

“Chúng ta không nên nghĩ truyền thống là cái cũ mà tự thân truyền thống tiếp tục vận động để dân tộc tiếp tục phát triển trong hội nhập, tiếp cận với các nền văn hoá khác. Chúng ta tôn trọng tín ngưỡng của người dân, và cần vận động, thuyết phục để dần dần thay đổi tập quán mai táng của người dân như một đòi hỏi của xã hội”, Nhà sử học Dương Trung Quốc bày tỏ quan điểm.

Hoà thượng Thích Gia Quang, Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam cho rằng, theo quan điểm Phật giáo người dân nên chọn hình thức hoả táng, điều này phù hợp với truyền thống tín ngưỡng, tâm linh của dân tộc.

Đồng tình với quan điểm này, Hoà thượng Thích Gia Quang, Phó Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam cho rằng: "Theo quan điểm Phật giáo người dân nên chọn hình thức hoả táng, điều này phù hợp với truyền thống tín ngưỡng, tâm linh của dân tộc. Cách đây 2.600 năm, khi Đức Phật nhập Niết bàn, các đệ tử của Ngài đã chọn hình thức hoả táng cho dù lúc đó có nhiều hình thức như địa táng, thuỷ táng, điểu táng, lâm táng… Giáo hội đã tuyên truyền, đặc biệt là trong các phật tử, khi mất đi nên chọn hình thức hỏa táng hay điện táng ngày nay phù hợp với tình hình thực tế, không gây ô nhiễm môi trường, không bị lạm dụng về đất đai, không tốn kém, và vẫn thể hiện được lòng thành kính, tôn trọng đối với người đã mất”, hoà thượng Thích Gia Quang nói.

Tuy nhiên, Hoà thượng Thích Gia Quang nhận xét, trong điều kiện hiện nay cần xây dựng quy chuẩn mới về nghi lễ tang ma, mai táng sao cho trang nghiêm nhưng không gây tốn kém, tiết kiệm, gìn giữ môi trường. Đặc biệt, chúng ta phải có quy hoạch đối với các nghĩa trang, vừa đủ điều kiện thờ phụng, tín ngưỡng, tâm linh nhưng tiết kiệm đất đai một cách hiệu quả.

Giám đốc Sở VHTT&DL Hà Nội Khuất Văn Thanh cho biết hiện nay quỹ đất để quy hoạch nghĩa trang trên địa bàn thành phố rất khó khăn.

“Với hình thức điện táng, mỗi năm ước tính Hà Nội tiết kiệm khoảng 40 ha đất làm nghĩa trang và 600-800 tỷ đồng. Mục tiêu đến năm 2025 Hà Nội phấn đấu trên 90% gia đình sử dụng hình thức điện táng khi mai táng người thân”, ông Khuất Văn Thanh nói.

Các đại biểu tham dự diễn đàn cho rằng, hiện nay xu hướng hỏa táng và tiết kiệm trong tang ma ngày càng được xã hội ủng hộ. Tuy nhiên, để xu hướng đó trở thành phổ biến, phải giải quyết vấn đề then chốt, đó là: giảm chi phí cho hỏa táng và nơi chôn cất.

Những kết quả của diễn đàn khoa học “Tập quán mai táng của người Việt Nam - Xu hướng biến đổi và những vấn đề đặt ra” sẽ là cơ sở để kiến nghị Đảng, Nhà nước xây dựng chính sách, quy định về lĩnh vực an táng phù hợp truyền thống văn hóa, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, môi trường trong bối cảnh mới.

Tình Lê

Gia đình đã trình báo sự việc với cảnh sát. Khi họ tìm đến nhà nghi phạm, cô liên tục phủ nhận mọi hành vi. Thậm chí, cô còn tỏ ra tức giận và cho rằng mình bị oan.

Cảnh sát khám nhà Jariya và tìm thấy bộ quần áo màu hồng cô mặc khi sang nhà bà Thong ăn trộm. Họ không tìm thấy điện thoại và ví tiền của bà Thong tại nhà cô. Nhưng đoạn video là bằng chứng về hành vi phạm tội của cô nên cô đã bị đưa về đồn để phục vụ công tác điều tra.

Gia đình bà Thong kiên quyết sẽ kiện Jariya để cảnh cáo, cũng là khiến cô không thể tiếp tục thực hiện hành vi trộm cắp với những người cao tuổi khác trong khu vực.

Cảnh sát nghi ngờ do bị mất việc, Jariya gặp khó khăn tài chính. Vì vậy, cô đi tới bước đường cùng là trộm cắp của bà hàng xóm mù lòa. Tại Thái Lan, trộm cắp là hành vi sai trái và người phạm tội có thể phải đối diện án tù 3 năm và nộp phạt 1.632 USD (khoảng 41,5 triệu đồng).

Cô gái sợ hãi phát hiện hàng xóm lắp camera, dùng flycam theo dõi nhà mình

Năm nay là lần đầu tiên Huang Xueyan, 26 tuổi, đảm nhận vai trò “đạo diễn” một cái Tết trong gia đình. Những năm trước, bố mẹ cô là người lo toan mọi việc, từ phải làm gì đến thăm hỏi ai.

Các công việc chuẩn bị và những chuyến thăm họ hàng quá dày đặc khiến những cái Tết mọi năm trở nên nhàm chán. Vì vậy, Huang quyết định đơn giản hóa mọi lễ nghĩa trong năm nay, chỉ tập trung vào gia đình 4 người của mình.

Huang không phải là người trẻ Trung Quốc duy nhất muốn thay đổi tết Nguyên đán. Từ việc chụp ảnh gia đình cho đến chuẩn bị trang phục, các món ăn ngày Tết đều đang được giới trẻ Trung Quốc thay đổi theo quan điểm và cá tính riêng.

Xu hướng này đang trở nên phổ biến và đã được báo chí trong nước đề cập đến.

Giới truyền thông cho rằng, người trẻ nước này đang chuyển từ vai trò tham gia thụ động vào lễ Tết, thành những người tổ chức tích cực, từ đó thay đổi cách đón Tết truyền thống của người Trung Quốc.

Một trong những thay đổi lớn mà Huang đã làm cho gia đình mình, là chuyển từ việc đi thăm trực tiếp họ hàng, bạn bè sang thăm hỏi qua video. 

Thăm hỏi họ hàng là phong tục truyền thống trong dịp Tết, nhưng nó lại gây khá nhiều căng thẳng cho người trẻ - những người thường bị người lớn tuổi hỏi thăm bằng các câu hỏi riêng tư.

“Cuộc trò chuyện dần dần chuyển sang việc học hành, công việc của con cái và cuối cùng là hôn nhân khi họ không còn chủ đề nào nữa để nói” – Huang kể.

Hình thức thăm hỏi qua video đã mang lại thay đổi đáng ngạc nhiên đối với gia đình và những người thân của cô.

Chia sẻ với tờ Sixth Tone, Huang nói: “Cha mẹ tôi cảm thấy Tết năm nay tương đối dễ dàng và thư giãn”. Họ hàng của cô cũng đánh giá cao việc không phải di chuyển từ khắp nơi trên đất nước về quê vào thời điểm bận rộn nhất trong năm.

Một thay đổi khác mà Huang thực hiện là giảm số lượng món ăn từ hàng chục món xuống chỉ còn 8 món trong tối tất niên.

Giống như hầu hết các gia đình truyền thống Trung Quốc, bữa ăn ngày Tết cực kỳ quan trọng và được coi là trách nhiệm của người phụ nữ trong gia đình. Các bà nội trợ thường phải mất nhiều ngày chuẩn bị trước và cả ngày phải ở trong bếp.

Nhớ lại những năm trước, đôi chân của Huang bị đau nhừ khi phải đứng nhiều giờ. Chính vì thế, cô chọn cách đơn giản hóa bữa ăn trong Tết năm nay, đồng thời hạn chế việc lãng phí đồ ăn.

Thay vì bắt đầu nấu ăn lúc 8h sáng, cô và các phụ nữ trong gia đình có thể bắt đầu nấu ăn lúc 16h và chỉ mất khoảng 2 giờ để nấu xong. “Tối hôm đó chúng tôi đã ăn hết đồ ăn và không bỏ thừa. Tôi cảm thấy rất hài lòng”.

Giống như Huang, Wang Qiling, 25 tuổi, cũng thấy có vấn đề với một số phong tục truyền thống ngày Tết, nhất là khi bị người thân tra hỏi không ngừng mỗi khi cô trở về quê ở tỉnh Giang Tô. 

“Tôi không thích những nghĩa vụ xã hội không cần thiết trong dịp tết Nguyên đán, nhưng tôi thấy nhớ khoảnh khắc sum vầy với bố mẹ”.

Vì thế, năm nay cô đã mời bố mẹ đến ăn Tết cùng cô ở Thượng Hải. Đêm giao thừa, họ ăn những món ăn làm sẵn và cùng nhau xem gala Tết. “Mọi thứ thật đơn giản và thư giãn. Tôi rất hạnh phúc và bố mẹ tôi cũng có vẻ vui mừng”.

Wang và cha mẹ cũng thêm các yếu tố mới vào câu đối Tết năm nay, ví dụ như một số từ tiếng Anh, các biểu tượng cảm xúc cũng như nhiều tiếng lóng và meme được sử dụng trên mạng. 

Wang chia sẻ: “Mặc dù những câu đối này không mang tính truyền thống nhưng chúng phù hợp với cách giới trẻ ngày nay thể hiện bản thân”.

Huang tin rằng những thay đổi này đối với phong tục Tết là rất quan trọng để duy trì tinh thần của ngày lễ. Đối với cô, cô đã chuyển từ việc không thích tết Nguyên đán sang việc cảm thấy thoả mãn với nó.

“Tết xưa, mọi người tụ họp chỉ vì quan hệ huyết thống, chứ không thực sự có kết nối. Bây giờ, chúng tôi đến với nhau vì tình yêu thương thực sự” - Huang nói.

Hết Tết, tôi cũng kết thúc vai diễn vợ hiền, dâu thảo