- Làng gốm Thanh Hà, Hội An là nơi hàng nghìn tượng ông Táo quân ra đời dưới bàn tay tài hoa của những người nghệ nhân. Những ngày này, tượng đã lên xe đi khắp mọi miền đất nước để kịp ngày 23 tháng Chạp có mặt trên mâm cúng.

Theo quan niệm người xưa, trong mâm cúng tiễn Táo quân về chầu trời, ngoài bánh trái, xôi chè, bao giờ cũng có bức tượng ông Táo mới trọn vẹn.

Bởi vậy, bắt đầu từ tháng 11 hàng năm, cả làng gốm Thanh Hà, Hội An đã bắt đầu nổi lửa để sản xuất tượng Táo quân. 

Dưới bàn tay tài hoa của các nghệ nhân, hình hài Táo quân được tạo ra từ đất sét lấy dưới lòng sông Thu phơi khô. Sau đó, các bức tượng được đem vào lò nung đúng 3 ngày đêm.

Tượng Táo quân có đủ hình hài 3 vị. Đó là Táo ông ngồi 2 bên, Táo bà được đặt ở giữa. 

Nhà ông Nguyễn Văn Chín là một trong những gia đình sản xuất Táo quân nổi tiếng ở làng gốm Thanh Hà. Chính mảnh đất chật hẹp trước nhà ông là nơi hàng trăm nghìn Táo quân ra đời.

Lò nung tượng Táo quân ở làng gốm Thanh Hà, Hội An

“Gia đình tôi làm nghề này hơn 100 năm nay. Ngày trước mẹ tôi làm, nay mẹ già yếu nên tôi nối nghề…", ông Chín kể. 

Con hẻm nhỏ lát gạch dẫn vào công xưởng sản xuất Táo quân đang tất bật người mua, kẻ bán. Hàng được vợ chồng ông Chín đóng thùng gửi đi các nơi để kịp ngày 23 tháng Chạp.

Một xưởng sản xuất tượng Táo quân ở Hội An

Kể về nghề sản xuất Táo quân, ông Chín cho biết: “Bắt đầu tháng 11 là vợ chồng tôi bắt đầu nổi lửa và nặn tượng. Trong hơn 2 tháng qua nhà tôi sản xuất khoảng 60.000 ông Táo”.

“Mỗi tượng Táo quân chỉ bán với giá 2.000 đồng. Mỗi năm tôi sản xuất khoảng 60.000 bức tượng và thu được 120 triệu trong 2 tháng. Nhờ nghề này, tôi nuôi được 2 con ăn học đến nơi đến chốn”, ông Chín kể.

Theo lời ông Chín thì làng nặn tượng Táo quân tồn tại đã hơn 200 năm nay. Mỗi năm đến gần Tết là nhà nhà nặn tượng Táo quân để bán. Nhưng mấy năm gần đây, Hội An quy hoạch làng gồm Thanh Hà để phục vụ khách du lịch nên nhiều gia đình chuyển sang các hàng thủ công mỹ nghệ khác từ đất sét để bán cho du khách. Chỉ còn một số ít gia đình sản xuất ông Công ông Táo.

Cũng theo ông Chín, ngày xưa làm tượng đơn giản, tất cả đều nặn bằng tay nhưng ngày nay đã xuất hiện đúc khuôn in Táo quân nên mặt hàng này được sản xuất hàng loạt. 

Mặc dù có khuôn in nhưng để sản xuất một tượng Táo quân đẹp cũng phải qua nhiều công đoạn thủ công. Người đúc tượng phải cần mẫn nén chặt đất để khi tượng ra đời không được thiếu bất kỳ một chi tiết nào.

Gần nhà ông Chín là nhà của nghệ nhân Nguyễn Văn Xê, truyền nhân đời thứ 6 của làng gốm Thanh Hà, nổi tiếng ở đô thị cổ Hội An.

Anh Xê cho biết, nghề sản xuất tượng Táo quân chỉ là nghề phụ, mỗi năm làm 2 tháng cuối năm để kiếm thêm thu nhập. Nghề chính của anh là nặn tượng tò he, tượng các loại để bán cho khách du lịch.

Nặn tượng ở làng gốm Thanh Hà

Ở nơi làng gốm Thanh Hà, những gia đình như anh Xê, ông Chín nằm trong số rất ít gia đình còn giữ được nghề sản xuất Táo quân. 

Gần đến ngày 23 tháng chạp, hàng chục nghìn tượng Táo quân đã được các nghệ nhân đóng gói chuyển đi khắp nơi tiêu thụ. 

“Đây là chuyến hàng cuối cùng tôi đóng gửi cho khách hàng ở các tỉnh phía Bắc. Năm nay thời tiết mưa nhiều, không thuận lợi nên lượng hàng sản xuất có hạn. Khách hàng các nơi gọi về đặt không ít nhưng chúng tôi không sản xuất kịp”, anh Xê cho biết.

Mâm cỗ cúng ông Táo 6 triệu, chị em công sở đổ xô đi đặt

Bà Lanh cho hay, chi phí cho mỗi mâm cỗ dao động từ 1 triệu đến 3 triệu tùy theo nhu cầu của gia đình. Riêng những mâm cỗ VIP có giá lên tới 6 triệu đồng.

Thực đơn của quán đa dạng với các món được chế biến từ lươn như miến lươn trộn, miến lươn nước, miến lươn xào, súp lươn, cháo lươn, chả lươn. Trong đó, 2 món miến lươn trộn và miến lươn nước được nhiều thực khách yêu thích nhất.

Với món trộn, miến được trụng vừa chín tới, còn giữ được độ dai, giòn. Mỗi bát miến sẽ có thịt lươn chiên giòn rụm, rưới nước tương, ăn kèm dưa chuột, giá, tía tô, húng, bạc hà… rắc thêm lạc rang, hành phi thơm. Miến lươn trộn sẽ được ăn cùng bát nước dùng đậm đà, thêm rau răm, hành lá.

Miến lươn nước - món ăn được ưa chuộng trong những ngày thời tiết mát mẻ, se lạnh, có thành phần nguyên liệu tương tự miến lươn trộn nhưng được chan nước dùng nóng hổi, đậm đà. “Nước dùng chính là yếu tố quan trọng tạo nên hương vị độc đáo của quán”, bà Dung nói.

Bà Dung cho biết, tất cả lươn ở quán đều là lươn tươi được nhập từ Nghệ An và Bắc Ninh, sau đó mang về sơ chế kĩ càng và chiên giòn tại nhà. Nguyên liệu này được bảo quản và bán hết trong ngày chứ không để sang ngày tiếp theo, tránh lươn bị ỉu, mất độ giòn rụm.

Bà Dung chia sẻ: "Lươn phải chọn con vừa phải, không quá to cũng không quá nhỏ, da nhẵn, thân tròn đều. Khi mang lươn về phải sơ chế kỹ bằng muối hạt, để làm sạch nhớt và khử mùi tanh.

Sau đó, chúng tôi cắt lươn thành từng khúc, tẩm bột được pha trộn từ nhiều loại gia vị, theo công thức đặc biệt rồi mới đem chiên. Khi chiên đầu bếp phải rất cẩn thận, chờ đến khi lươn săn lại, chuyển sang màu vàng ruộm, giòn, thơm thì mới đạt".

Một bát miến lươn nước có giá 45.000 đồng, miến lươn trộn có giá 55.000 đồng. Các món khác có giá dao động từ 30.000 - 65.000 đồng. Ngoài ra, quán cũng bán lươn khô theo cân với giá hơn 1 triệu đồng/kg.

Lươn khô được đựng trong các túi ép chân không để giữ được lâu hơn. Lươn có thể mang đi khắp nơi, trong và ngoài nước.

Chị Nhung (quận Ba Đình) là khách hàng quen thuộc của quán. "Tôi ăn ở quán này từ khi còn “trong bụng mẹ”, cũng được khoảng 22 năm rồi.

Lươn ở đây tôi thấy được tẩm ướp đậm đà, giòn rụm nhưng không bị mất đi độ ngọt và “vị lươn" vốn có. Ngoài miến lươn trộn và nước ra thì miến lươn xào ở đây cũng rất nịnh miệng, hợp khẩu vị với tôi", chị Nhung chia sẻ.

Chị Uyên (quận Ba Đình) lần đầu tiên đến quán, ấn tượng với món miến lươn trộn mang hương vị đậm đà.

"Lươn rất giòn, tươi, không bị tanh hay để lại mùi dầu nồng như nhiều nơi. Một bát có khá nhiều rau sống, dưa chuột nên ăn không bị ngấy", chị Uyên chia sẻ. Tuy nhiên, theo vị khách, hương vị cũng không phải quá đặc sắc hay khác biệt.

Quán mở cửa từ 6h đến 22h30. Giờ đông khách nhất của quán là thời điểm ăn trưa (11h30 - 13h) và ăn tối (19h - 20h30). Một số món có thể hết sớm. Súp lươn cũng là món ăn được đánh giá cao tại quán.

Chia sẻ về cảm xúc khi được Michelin Guide vinh danh, bà Dung không giấu được niềm tự hào và hạnh phúc: "Giải thưởng này không chỉ là sự ghi nhận cho hơn 40 năm miệt mài gìn giữ hương vị truyền thống, mà còn là động lực to lớn để chúng tôi tiếp tục nâng cao chất lượng món ăn và dịch vụ”.

Không gian quán khá rộng rãi, có hai tầng, chứa được khoảng 20 bàn.

Quán đông khách, nhưng không có tình trạng phải xếp hàng hay chờ đợi lâu. Ngoài những khách hàng quen, quán cũng thu hút khá nhiều khách du lịch nước ngoài đến thử món đặc sản này của Việt Nam.

Tuy nhiên, theo đánh giá trên một số ứng dụng ẩm thực, hương vị miến lươn tại đây không phải quá đặc trưng.

Một buổi, đã vào khoảng chiều chiều, thấy điện thoại di động rung, tôi tự nhủ, quái lạ, ai biết được số di động mới của mình? Người gọi đến hoá ra không lạ, là một người hàng xóm từng quen biết ngày xưa, đã lâu không liên hệ, bà gọi cho tôi tất có việc gì nhờ vả.

Bà không vòng quanh gì hết, bà hỏi tôi, nếu tôi tới nhà bà chơi, một tiếng bao nhiêu tiền? Tôi ngạc nhiên hỏi, tới để làm gì? Tới để giúp bà, tới làm gì cũng được, nhưng cứ đến nhà bà, tiền nong thế nào bà trả hết. Đến càng nhiều càng tốt.

Tôi ngạc nhiên quá sức, tôi bảo, nếu bác cần cháu giúp chuyện gì thì khi nào rảnh cháu sẽ tới thăm, còn bây giờ, cô Osin nhà cháu đang nghỉ phép về quê độ… một tháng, cháu phải bò ra mà làm việc nhà, thời gian tắm một ngày còn chẳng đủ lâu nữa là đi đâu.

Nhà văn Trang Hạ: "Thôi thì tôi ở lại nhà bế con, nghèo tí cũng được"

Bà nói, không, bận mấy cũng phải đến, ít nhất thì cũng phải đến hai buổi tối một tuần. Tôi bắt đầu thấy hơi khó hiểu và hơi khó chịu với đề nghị áp đặt này.

Hoá ra, đầu dây bên kia thổ lộ nỗi đau khổ của gia đình bà bấy lâu nay. Đứa cháu trai duy nhất quý hoá trong nhà, cho ăn học tử tế, mà lại chỉ thích bạn bè chơi nhởi, không chịu nghe lời bố mẹ ông bà xếp đặt cho một con đường tương lai theo ý họ. 

Bà cho biết, bà với ông đều làm lãnh đạo cao cấp, con bà, dâu rể bà, đều là thạc sĩ tiến sĩ ở Mỹ, làm các Viện nghiên cứu, làm lãnh đạo, đi nước ngoài quanh năm. Vì thế ít thời gian dạy dỗ con. Và đứa cháu trai duy nhất ấy, giá mà nó muốn du học nước ngoài, làm thạc sĩ tiến sĩ như bố mẹ nó, hay nó đòi học cả đời thì cả gia đình đều sẵn lòng cho nó thoả nguyện. Thế nhưng nó lại thờ ơ với những sự chăm sóc của gia đình bà.

Nó cũng học đại học, nhưng không theo ý nguyện gia đình. Tốt nghiệp xong nó không chịu “phấn đấu” đạt bằng cấp tiến sĩ như bố mẹ, thì gia đình cũng phải chịu, không trở thành học giả thì đi làm cũng được. 

Nhưng giờ, đã thu xếp cho nó vào một chỗ tốt ở một tập đoàn tốt, nhưng nó cũng chẳng tha thiết nốt. Nó không hút chích ma tuý, nó không nghiện ngập cờ bạc giai gái, nó không nói dối lừa đảo, nó không lười biếng ỷ lại, nó không ăn chơi hàng hiệu loè loẹt, vứt tiền qua cửa sổ, nó không có gì đáng phải phàn nàn, trừ việc nó chỉ ưa giao đãi bạn bè, đi đó đây, mê Trang Hạ, và không chấp nhận những tương lai gia đình sắp đặt cho nó.

Đầu dây bên kia mất chừng mười lăm phút trút những nỗi lo âu, buồn bã, sợ hãi của một bậc phụ huynh, bậc bố mẹ ông bà, bà nói ngay rằng, bây giờ chỉ có tôi mới có thể cứu vớt thằng bé kia. 

Tôi sẽ có vị trí như một bác sĩ chữa trị tâm lý cho nó. Nó thích tôi lắm, nó sẽ nghe lời tôi. Bà chỉ cần tôi đến chơi một thời gian, thủ thỉ tâm sự, trao đổi, uốn nắn nó để nó sẽ trở thành người như gia đình mong muốn: Một công chức, một cán bộ kinh doanh, một nghiên cứu sinh ở nước ngoài, thậm chí một ông chủ nếu nó thích. Nhưng đừng như nó hiện giờ. Và tôi lấy cớ gì đến cũng được, dạy gia sư, đến thăm, đến chơi, tình cờ ghé qua, bà sẽ trả tiền cho tất cả những cuộc ấy, bất cứ mức giá nào tôi thích.

Tôi chỉ nhỏ nhẹ, cháu không đến đâu, và bác cũng không trả nổi mức tiền thù lao của cháu đâu.

Tôi nhớ lại láng máng một cậu bé đẹp trai học một trường Kinh tế của thủ đô, thỉnh thoảng gửi lời nhắn cho tôi qua blog Trang Hạ, cũng chỉ là hỏi thăm thông thường. Tôi không trả lời những tin nhắn ấy vì không có thời gian. Tôi không biết cậu ấy đã tốt nghiệp đại học, cậu ấy cũng không kể cho tôi biết, gia đình cậu ấy kỳ vọng những gì ở cậu, bà cậu là một người quyết đoán và áp đặt thế nào.

Cậu cũng không kể với tôi, tất nhiên, về khoảng cách quá lớn giữa cậu và gia đình cậu. Thế nhưng việc cả nhà cậu đều biết cậu thích tôi, nghe lời tôi, hẳn đã phải là một quả bom nổ giữa gia đình trí thức và nhiều danh hiệu ấy. 

Và hẳn cả gia đình đã họp bàn kỹ rồi mới quyết định, gạt bỏ sự kiêu hãnh sang một bên để gọi điện cho tôi, ra lệnh cho tôi tới nhà để giúp “điều chỉnh” quan niệm sống của con họ, với câu nhấn mạnh liên tục mỗi 2-3 phút nói: “Tiền bạc không thành vấn đề!”

Một tiếng của tôi đáng giá bao nhiêu?

Tôi từ chối ngay lập tức, vì tôi bất giác liên tưởng tới nghề làm gái gọi. Định giá theo thời gian và theo hạng khách. Một tiếng của Trang Hạ đáng giá bao nhiêu tiền? Mỗi phút một đô la? Mỗi tiếng một triệu? Mỗi tối hai trăm đô? Đã từng có người ngồi mấy tiếng máy bay chỉ để được ngồi uống cà phê với Trang Hạ nửa tiếng. 

Cũng có những người muốn gặp mặt tôi trong đời thực xem thế nào nên gửi tới một hợp đồng có giá trị. Cũng có những người vì muốn được làm quen nên nhờ bố mẹ nói chuyện với tôi trước. Tất cả những điều ấy đều dễ thương, tôi đều trân trọng, vì nó làm tôi biết rằng họ đều có thiện chí, họ sẵn sàng, họ tôn trọng tôi. Dù cách bày tỏ của họ khác nhau.

Còn cậu bé, tôi lại muốn cậu, nếu quả thật cậu như họ mô tả, thì cậu hãy cứ sống theo cách cậu cảm nhận, làm những việc cậu cho là phù hợp với bản thân, và nhất thiết phải tìm cách thoát ra khỏi sự áp đặt của gia đình. 

Tôi mới giao tiếp mười phút qua điện thoại tôi đã không chịu nổi, không tìm được tiếng nói chung với gia đình cậu, thì cậu cả đời làm sao không tránh khỏi những lúc xung đột, tránh sao khỏi lúc quan điểm khác biệt, giá trị quan khác biệt?

Chắc chắn cậu sẽ mừng khi gặp tôi nhưng sẽ thất vọng sâu sắc khi biết số tiền chuyển khoản mà Trang Hạ được nhận...

Tôi không phải là không muốn giúp đỡ người khác, nhất là khi người ta đã đề nghị. Nhưng tôi sẽ đứng ngoài mối quan hệ của gia đình ấy, vì bản thân họ đã tự định vị được họ trong đời sống. 

Họ mới là người cần được điều trị tâm lý, tuy nhiên, tôi không thích kiếm tiền theo cách đó. Tôi không thích sự trưởng giả, tôi càng sợ sự áp đặt. Và tôi tin cậu bé sẽ tự cân bằng đời mình giữa mong muốn của cậu và áp lực gia đình.

Ai rồi cũng trưởng thành và tìm được sự hài hoà, ai chẳng vậy?

Thôi thì tôi ở lại nhà bế con, nghèo tí cũng được.

'Xin cô cho cháu vào tập đoàn nào to to một tý'

Mình có ông anh họ, con sắp tốt nghiệp đại học. Một hôm ông gọi mình đến giọng rất hệ trọng: "Anh xin cô ý kiến để định hướng tương lai cho thằng cu nhà anh!"