Những bữa cơm gia đình thường đạm bạc. Bố mẹ tôi đi học ở nước ngoài về, những thứ đáng giá nhất được bán dần để chi tiêu lúc gia đình có việc. Mẹ tôi được cơ quan giao trông coi một kho hàng, gồm đủ vật dụng hiếm, khó mua thời đó. Mẹ kể có những đơn vị tới mua hàng, kẹp vài đồng tiền vào chứng từ để cảm ơn. "Mẹ thấy tiền, run bắn người, trả lại ngay".

Theo lời mẹ, hầu hết mọi người xung quanh sống như vậy: vô tư, không vụ lợi, không tơ hào của công. Có những cán bộ cấp cao thời đó sẵn sàng nhường các suất nhà rộng hơn cho những gia đình đông người. Nhiều người từ chối tiêu chuẩn ôtô, sẵn sàng đạp xe đi làm. Ai cũng nghèo nhưng mọi người biết nhìn nhau mà sống. Vả lại, các quy định pháp lý giai đoạn đó chưa chặt chẽ và nghiêm khắc như bây giờ nhưng nếu bị phát hiện nhận vài chục quả trứng gà là quà "cảm ơn" cũng có thể bị tổ chức đưa ra phê bình, thậm chí kỷ luật.

Tôi tin môi trường giáo dục và nền tảng gia đình đặc biệt có tác động lớn tới năng lực điều chỉnh hành vi của mỗi cá nhân.

Trong một xã hội với trình độ dân trí cao, sự điều chỉnh hành vi bằng đạo đức mang tính tự nguyện và đôi khi có khả năng ngăn ngừa sai trái mạnh hơn cả tính cưỡng chế của pháp luật. Ở trường học của con trai tôi, các phụ huynh vẫn kể cho nhau một câu chuyện minh họa chất lượng giáo dục của trường: học sinh thấy bịch rác trên đường sẽ tự nguyện mang bỏ vào thùng, bởi nếu nhắm mắt lướt qua, các em sẽ áy náy không yên. Rõ ràng, sự giáo dục chu đáo về tinh thần cộng đồng, về nhận thức đối với hành vi chuẩn mực có tính nhắc nhở cao hơn tấm biển "cấm vứt rác".

Khi còn làm báo, tôi từng phỏng vấn Đại sứ Phần Lan Kari Alanko. Phần Lan luôn nằm trong tốp đầu các nước được xếp hạng "trong sạch" nhất của Tổ chức Minh bạch quốc tế (Transparency International). Năm 2022, Phần Lan xếp thứ hai, còn Việt Nam xếp thứ 77 về chỉ số nhận thức tham nhũng (CPI), trong số 180 quốc gia được xếp hạng. Một công chức nhận vé máy bay đi nghỉ dưỡng của doanh nghiệp là hành vi không thể chấp nhận ở Phần Lan, cán bộ từ cấp vụ trưởng trở lên phải công khai toàn bộ tài sản và các mối quan hệ với đối tác. Bên cạnh sự trừng phạt của pháp luật, ông Alanko cũng nhấn mạnh vai trò của giáo dục đạo đức trong việc hình thành văn hóa sống và năng lực hành vi xã hội của con người. "Chữ tín quan trọng hơn cả sự kết án của pháp luật. Một cá nhân bị phát hiện liên quan tới tham nhũng, dù nặng hay nhẹ cũng hoàn toàn đánh mất lòng tin của dân chúng", ông chia sẻ.

Rõ ràng, rường cột đạo đức và các chuẩn mực xã hội có giá trị điều chỉnh hành vi mạnh mẽ. Khế ước xã hội giúp ngăn ngừa các hành vi làm tổn hại tới cộng đồng hoặc dẫn đến các hậu quả pháp lý. Trong xã hội pháp quyền, mỗi người sẽ phải gạt bỏ một số quyền tự do và lợi ích cá nhân nhất định để đổi lấy việc duy trì trật tự xã hội và hưởng thụ một đời sống văn minh, nhân bản.

Pháp luật chắc chắn là công cụ thiết yếu để quản lý nhà nước và xã hội. Nghị quyết 27 của Trung ương Đảng ban hành năm ngoái đặt mục tiêu đưa thượng tôn Hiến pháp và pháp luật trở thành chuẩn mực ứng xử của mọi chủ thể trong xã hội vào năm 2030. Trong đó, đề cao việc xây dựng hệ thống pháp luật công bằng, minh bạch, nghiêm minh cùng việc đảm bảo sự hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật của hệ thống tòa án. Tuy nhiên, việc vun trồng một xã hội với những rường cột đạo đức vững chãi và các chuẩn mực xã hội tiến bộ, giúp ngăn ngừa từ trong trứng nước các mầm mống hành vi phạm tội, cũng quan trọng không kém. Xã hội đề cao phẩm giá sẽ hình thành nên những công chức không cố tình nhầm lẫn tiền hối lộ thành quà cảm ơn, những người dân và doanh nghiệp không dùng tiền để làm méo mó trật tự và luật định.

Những hành vi đúng chuẩn được kế thừa liên tục sẽ trở thành giá trị của cộng đồng, giúp cải thiện vị thế quốc gia trên các bảng xếp hạng thế giới.

Cẩm Hà

Vàng lá hoàn toàn là dấu hiệu của quá trình sinh trưởng và lão hoá của cây, không liên quan đến việc cây bị sâu bệnh. Vì thế, bạn không cần phải cố cứu chúng. Tuy nhiên, lá vàng cũng khiến cây tốn nhiều năng lượng, nên tốt nhất là bạn nên cắt bỏ lá hỏng đi.

2. Úa đầu lá

Đây thường là dấu hiệu của việc cây không được cung cấp đủ nước. Có 3 nguyên nhân có thể xảy ra: một là bạn không tưới đủ nước; hai là chất lượng đất không tốt, dẫn đến không giữ đủ nước cho cây; ba là rễ cây có thể đã bị hỏng do ngập nước từ trước hoặc do chậu quá nhỏ.

Cách xử lý: Nếu bạn không ở nhà thường xuyên, có một vài mẹo nhỏ sau đây để cây vẫn nhận được đủ lượng nước.

Một là đặt một miếng bọt biển ướt dưới đáy chậu. Nó sẽ giúp hấp thụ lượng nước dư thừa hoặc sẽ cung cấp thêm nước cho cây khi thiếu nước.

Hai là chôn một chai nước có đục lỗ nhỏ vào đất. Cây sẽ nhận được nước từ đó khi cần.

3. Úa lá ở giữa

Đó là dấu hiệu của cây thừa nước, gây ra nấm đất. Ban đầu lá sẽ vàng ở giữa, sau đó lan ra toàn bộ lá.

Cách xử lý: Hãy đặt chiếc túi giấy lọc cà phê quanh chậu để thấm nước thừa.

4. Những chiếc lá phía dưới chuyển sang màu vàng

Nếu cây đã trưởng thành, những chiếc lá này sẽ chuyển sang màu vàng rồi tự rụng. Tuy nhiên, nếu một loạt lá phía dưới bị vàng, đó là một dấu hiệu khác. Có thể nguyên nhân do môi trường như: quá râm mát, nhiệt độ quá lạnh, nhiệt độ giảm đột ngột, hạn hán. Hãy kiểm tra vị trí đặt cây và điều chỉnh hợp lý.

Bạn cần lưu ý là thực vật thích nghi với môi trường xung quanh khá chậm. Vì thế, nếu bạn muốn đổi vị trí, hãy cho nó làm quen dần dần bằng cách chuyển cây sang vị trí mới khoảng 1 giờ/ngày, sau đó tăng dần lượng thời gian lên cho đến khi cây thích nghi được.

5. Đốm nâu sẫm và úa vàng quanh viền lá

Đó là dấu hiệu của việc cây nhận quá nhiều ánh nắng mặt trời.

Khi thấy các đốm nâu lan rộng, bạn cần cách ly chậu cây ngay lập tức để ngăn nấm lây lan sang các cây khác. Hãy loại bỏ những lá đã bị nấm và để cho cây tự phục hồi.

6. Không có màu xanh ở ngọn lá

Màu lá xanh nhạt, thậm chí chuyển sang màu vàng cộng với sự phát triển chậm có thể là do cây thiếu chất dinh dưỡng. Đã đến lúc bạn cần bón phân cho cây.

Bạn cũng có thể bón thêm vỏ trứng hoặc tưới cây bằng nước luộc trứng để bổ sung canxi và kali cho cây.

7. Lá quá nhỏ

Lá nhỏ là dấu hiệu cây cần thêm ánh sáng mặt trời. Nếu đúng là cây của bạn đang ở chỗ tối thì bạn cần di chuyển nó tới nơi gần cửa sổ.

Trong trường hợp cây đã ở một vị trí đầy nắng mà lá vẫn nhỏ, có thể bạn cần làm sạch cây. Một lớp bụi trên lá sẽ cản ánh sáng và làm giảm khả năng quang hợp của cây.

8. Xoăn lá

Một số loại cây trồng trong nhà phổ biến tới từ các vùng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới – nơi chúng phát triển mạnh dưới những lớp bụi ẩm ướt của một khu rừng lớn. Khi vào môi trường có độ ẩm không khí quá thấp, nó thường có dấu hiệu xoăn lá.

Cách xử lý: Di chuyển cây ra khỏi những vị trí gần lò sưởi hoặc lỗ thông gió.

7 loài cây vừa rực rỡ vừa chống được sâu bệnh nên trồng trong vườn

Những loài cây và hoa này sẽ giúp bạn tốn ít công chăm sóc khu vườn.

Tôi vất vả đồng áng, chăn nuôi lợn gà, người lúc nào cũng thấm đẫm mùi mồ hôi. Chồng tôi thi thoảng tạt về nhà thăm con, mua chút quà bánh rồi lại đi. Mẹ chồng tôi khi xưa còn sống, vẫn than thở, tôi là người có mệnh khổ.

Dẫu vậy, tôi chẳng bận tâm. Với tôi, con cái ngoan ngoãn, học giỏi, biết thương mẹ là mãn nguyện rồi. Tình cảm vợ chồng tôi không mặn nồng nhưng khá tốt đẹp.

Anh về, tôi làm mâm cơm thịnh soạn, thêm cút rượu, chăm sóc, nâng giấc chu đáo. Tôi thương anh vất vả, lăn lội một thân, một mình nơi đất khách quê người, kiếm đồng tiền.

Bởi thế, mỗi tháng anh gửi về 2 triệu, tôi cũng không kêu ca. Tôi bươn chải, chạy chợ sáng nên mấy mẹ con vẫn đủ chi tiêu. Quần áo đứa lớn mặc chật, nhường lại đứa bé. Tiền học cho con lớn, tôi vay tiền quỹ phụ nữ, con nói, sau này ra trường, sẽ hỗ trợ mẹ trả nợ. 

Một lần, lúc dọn nhà, tôi thấy rơi ra quyển sổ tiết kiệm 200 triệu đứng tên chồng. Tôi cất quyển sổ vào chỗ cũ. Nhân lúc chồng về làm giấy tờ nâng bằng lái xe, tôi hỏi, anh bảo đó là tiền dành dụm được sau mấy năm chạy xe, để sau này xây nhà.

Năm nay con gái lớn tôi chuẩn bị làm đề án tốt nghiệp đại học, phải đi thực tập và chạy nhiều nơi. Tôi thương con vất vả, hàng ngày phải đạp xe đến trường, liền gọi cho chồng, giục anh đi rút sổ, lấy 30 triệu đồng, mua cho con chiếc xe máy.

Anh không đồng ý, bảo tiền anh vất vả mãi mới tiết kiệm được, chi cho việc trọng đại, tôi thích mua xe thì đi vay tạm. Mỗi tháng anh gửi thêm 500 nghìn đồng, hỗ trợ trả nợ. Cuối cùng, tôi đành sang nhà ngoại, vay em trai 15 triệu đồng, mua trả góp.

Cho đến gần đây, căn nhà đang ở quá xuống cấp, tôi gom tiền bán lứa vịt, 4 con lợn, định bụng gọi chồng về, bảo anh đi rút sổ, xây sửa lại nhà. Bao năm nay, nhà tôi vốn tiếng nghèo nhất làng. Giờ các con dần trưởng thành, cũng cần cho chúng không gian sống thoải mái hơn. Thế nhưng, khi vào hòm lấy, quyển sổ không cánh mà bay.

Tôi hốt hoảng gọi cho anh, chồng chẳng ngạc nhiên, chỉ trả lời cụt lủn: ‘Anh rút, có việc cần giải quyết lâu rồi. Sau đó anh tắt máy. Kế hoạch xây nhà đổ bể, tôi chưng hửng, tâm trạng có chút buồn bực.

Cuối tuần, con gái tôi về, mặt mày ủ rũ, đêm bỏ ra ngoài sân ngồi khóc. Tôi gặng hỏi, con nức nở, nói trong nước mắt: ‘Bố có dì hai mẹ ạ. Con chứng kiến bố đưa bà ta đi mua sắm rồi vào nhà nghỉ. Bà ta phải già hơn mẹ nhiều tuổi’.

Thông tin con tiết lộ, khiến tôi bàng hoàng. Đầu óc rối bời, tôi vẫn phải gắng gượng động viên con. Hôm sau, con gái lên trường, tôi nhắn chồng về nói chuyện. 

Anh vừa về đến nhà, có chuông điện thoại reo, anh chạy ra sau bếp nói chuyện.

Tôi đứng ở bờ tường, nghe rõ anh nói với người đàn bà nào đó: ‘Chiếc túi anh mua cho em tháng trước, phải rút sổ tiết kiệm mới đủ. Giờ anh chưa có tiền, đợi mấy hôm nữa anh về nhà lấy tiền, anh mua cho’.

Cuộc điện thoại của chồng thực sự làm tim tôi nhói đau. Tôi ở nông thôn, cả đời chưa đụng đến một chiếc túi xách thời trang, nói gì đến hàng hiệu nhưng tôi biết, món đồ chồng tôi mua cho người tình phải thuộc loại xa xỉ lắm. Vì nó mua bằng khoản tiền 200 triệu của chồng tôi.

Mặc dù biết chồng có người khác, tôi vẫn không có ý định ly hôn mà muốn níu kéo anh quay về với gia đình. Tôi hi vọng, mối tình đó chỉ là phút giây ngang qua đời anh.

Xin hãy cho tôi lời khuyên!

Ám ảnh của nữ bác sĩ sau mỗi lần chồng đi công tác

Cuộc hôn nhân những tưởng hạnh phúc của tôi, hóa ra là địa ngục khi chồng mắc chứng ghen tuông thái quá.