Gần mười năm sau, như mọi thanh niên bước ra khỏi cánh cổng trường phổ thông, tôi đứng trước nhiều lựa chọn nghề nghiệp. Khi ấy, thày giáo dạy văn khuyên tôi nên theo học văn; người quen của gia đình thì lại giới thiệu tôi học ngoại giao; và có cả lựa chọn học ngành ngoại ngữ. 

Nhưng rồi chính ký ức về màu áo trắng tinh khiết của cô bác sĩ bệnh viện huyện năm nào đã khiến tôi chọn đăng ký nguyện vọng vào Đại học Y Hà Nội - một lựa chọn rất khó. 

Đến hôm nay, sau đúng 50 năm, màu áo ấy với tôi vẫn luôn là biểu tượng của sự thanh cao và trí tuệ.

Ngày Thầy thuốc Việt Nam năm nay, có một nhà báo hỏi tôi: Những tiêu cực xuất hiện trong ngành y, là bởi vì cái tâm của các cán bộ y tế, hay là bởi vì chế độ đãi ngộ dành cho họ chưa tương xứng? Các vấn đề của ngành y tế, là từ chủ quan các y bác sĩ, hay là từ khách quan của nền kinh tế thị trường?

Tôi không suy nghĩ, mà trả lời luôn: Tất nhiên, cả hai nguyên nhân đều quan trọng. Nhưng gốc rễ của nghề y, vẫn phải là ý thức cống hiến của người thầy thuốc. 

Đó không phải một nghề để làm giàu. Ngay từ lúc đăng ký nguyện vọng vào trường y, anh đã lựa chọn một sứ mệnh, chữa bệnh cứu người. Để kiếm tiền, người ta có thể lựa chọn trở thành thương nhân, nhà sản xuất hay thậm chí là nghệ sĩ. Nhưng trong nghề y, thì sức khỏe của bệnh nhân phải được đặt lên trước hết. Người thầy thuốc, phải luôn tâm niệm điều đó. Nó không thể là một nghề nghiệp của những phép toán thiệt - hơn. Anh sẽ phải cứu người bệnh - ngay cả khi đó có là một kẻ thù trong chiến tranh.

Đúng là nền kinh tế thị trường đặt ra những đòi hỏi mới về sự đãi ngộ với cán bộ y tế. Bây giờ, chúng ta không thể sống như thời bao cấp, được làm việc và cống hiến đã là một hạnh phúc. Đòi hỏi sự cống hiến vô điều kiện trong thời đại này là phi lý. Các chính sách vĩ mô, cũng như là các cơ chế đãi ngộ của xã hội đối với nghề nghiệp đặc biệt này, sẽ còn cần phải hoàn thiện.

Nhưng trên hết, tôi vẫn tin rằng trong nghề y, tinh thần cống hiến vẫn là đòi hỏi đầu tiên. Nếu phải đi tìm một nguyên nhân cho bất kỳ vấn đề nào của ngành, phải hỏi đến thái độ và lương tâm của người thầy thuốc trước nhất.

Nghề y mang những đòi hỏi rất đặc thù. Thi đầu vào khó, học rất dài, và người thầy thuốc phải không ngừng tự trau dồi trong suốt cuộc đời. Những kiến thức y học mới liên tục được cập nhật. Họ còn phải làm việc trực tiếp với những nỗi đau và những trạng thái mẫn cảm nhất của con người, nên còn phải trang bị sự tinh tế trong ứng xử và biết đồng cảm trong tâm hồn.

Để có được sự phấn đấu liên tục đó, thì người thầy thuốc phải yêu nghề của mình một cách vô điều kiện. Người ta sẽ không thể trở thành một thầy thuốc đúng nghĩa, nếu làm việc theo phản xạ “có điều kiện”.

Sự cao quý của chiếc áo blouse trắng, phải được bảo vệ bởi chính những người đang khoác nó lên mình, trước khi hỏi đến đãi ngộ của xã hội.

Bất kỳ ai đã đọc 9 điều căn dặn của Hải Thượng Lãn Ông, thì sẽ nhận ra rằng: từ thời xa xưa, khi chưa có nền kinh tế thị trường hay chủ nghĩa vật chất, cụ đã phải dặn người làm thuốc “không nên cầu lợi, kể công”; “chớ mưu cầu quà cáp”; cầu cạnh người giàu mà khinh rẻ người nghèo. Bản chất của con người là sân si, và nếu không thể tự chiến thắng điều đó, thì cho dù có ở thời đại nào, có được đãi ngộ ra sao, người ta vẫn sẽ mưu cầu, đòi hỏi. 

Hơn 40 năm gắn bó với ngành y, tôi quan sát và nghiệm ra: những người đặt các phép tính thiệt - hơn cao hơn sứ mệnh với bệnh nhân cũng sẽ chẳng thể trở thành thầy thuốc giỏi. Không có tình yêu, anh không thể tìm tòi và nghiên cứu liên tục. 

Tôi vẫn gặp rất nhiều những người như thế, họ yêu và cống hiến vô điều kiện cho sự thanh cao của màu áo trắng. Mặc dù những tiêu cực vẫn tồn tại, tôi tin rằng cái tốt đã và sẽ lấn át cái xấu. Tôi cũng tin rằng người dân và các bệnh nhân cũng hiểu được điều đó. 

Mỗi dịp 27/2, tôi luôn cố gắng tìm cho mình một khoảng tĩnh lặng để nghĩ về nghề của mình. Dù còn nhiều việc phải làm, nhiều tình thế phải đương đầu, nhưng tôi tin nhiều đồng nghiệp của tôi vẫn đang nỗ lực vì một niềm tin áo trắng.

Nguyễn Thị Kim Tiến

Bạn bè cùng lớp biết chuyện tôi thích bạn, hay trêu này kia và nói đùa với tôi rằng bạn ấy cũng thích tôi. Tôi cứ hy vọng đó là sự thật. Nhưng bạn chẳng nói một lời nào.

Khi lên học ở Thanh Xuân, Hà Nội, trường tôi cách trường bạn khoảng 3km. Tôi mượn xe đạp của bạn cùng phòng ký túc xá, tìm đến nơi ở của bạn. Tôi lơ ngơ đi lạc, hỏi thăm mấy lượt mới tìm được phòng bạn, nhưng bạn đi học chưa về.

Tôi trò chuyện với mấy anh cùng phòng bạn rôm rả cả tiếng trong lúc đợi bạn về. Ánh mắt bạn thoáng bối rối, chuyện trò với tôi một lúc, rồi tặng tôi một bức ảnh bạn mới chụp. Tôi lúc ấy cứ như đi trên mây, lâng lâng vui sướng bồi hồi.

Chỉ có thế mà tôi đã tự thêu dệt đủ thứ về chuyện tình tuổi 20 của mình. Ngày nào tôi cũng ngắm bức ảnh bạn tặng và mơ màng nghĩ ngợi: Hẳn là bạn ấy cũng thích mình, yêu mình nên mới tặng ảnh cho mình...

Tôi kể chuyện về bạn với các bạn cùng phòng ký túc xá, với biết bao tính cách tốt đẹp. Và tôi đã viết cho bạn 7 bức thư tình liên tiếp. Mỗi tuần, tôi gửi đi một bức thư để kể về đủ thứ chuyện của mình và nói với bạn về nỗi nhớ xa xôi.

Bảy bức thư với biết bao nỗi niềm nhung nhớ, tình yêu thầm kín có lẽ cũng phơi bày hết trong câu chữ... Bạn đáp lại tôi bằng sự im lặng mênh mang. Bạn bè cùng phòng bức xúc khi thấy tôi yêu đơn phương một cách dại khờ.

Hồi đó, tôi học giao thông. Con gái ở trường là “mì chính cánh”, được các anh quan tâm, tán tỉnh, làm bài hộ, tặng hoa tặng quà, đưa đi chơi... Thế mà tôi lại làm ngơ, cứ lẽo đẽo đi theo người bạn ấy.

Bạn bè phân tích ngược xuôi: “Cậu bảo người ta yêu cậu, thế đã bao giờ người ta đến phòng thăm cậu chưa? Cậu ốm, người ta có gọi điện hỏi thăm câu nào không? Thôi dẹp tính mơ mộng đi cho chúng tôi nhờ...”.

Tôi chỉ biết bào chữa bằng câu thơ “làm sao cắt nghĩa được tình yêu” của nhà thơ Xuân Diệu, rằng không yêu sao bạn ấy tặng tớ ảnh và nhìn tớ bối rối?

Hội bạn ký túc xá nhìn tôi cười rúc rích, bĩu môi, lè lưỡi với tình yêu không lời mà tôi ấp ủ trong tim.

Sự im lặng có hai ý nghĩa: Đồng ý và phản đối. Bạn ấy đã im lặng, né tránh mỗi lần tôi đến chơi như một thông điệp rõ ràng: Bạn ấy không hề yêu tôi.

Tôi chỉ hiểu ra điều ấy vào một đêm mưa…

Chiều hôm ấy, học xong tôi lại mượn xe bạn, hì hục đạp đến ký túc xá bạn ở. Bạn đi học về, thấy tôi chờ ở phòng, chỉ chào và nói chuyện qua loa vài câu rồi nói phải đi có việc bận. Tôi vẫn ở phòng chờ bạn, nhưng bạn không về.

Mấy anh trong phòng hẳn là thấy tôi tội nghiệp, nên dẫn tôi đi ăn cơm tối rồi giả vờ là lúc nữa bạn về. Tối hôm đó, phòng bạn có anh tổ chức sinh nhật, mời tôi ở lại chơi. Tôi chẳng chút ngại ngùng, nán lại dự sinh nhật, đến 9 giờ tối mới về.

Lúc tôi ra về, trời đổ mưa to, gió rít từng cơn, mưa trắng trời và lá rụng tan tác dưới mặt đường nhựa loáng nước. Tôi một mình đạp xe về trường trên con đường vắng dần xe cộ, mưa gió tầm tã và nước mắt rơi buồn bã tái tê.

Lời chia tay mối tình đơn phương ập đến, rõ ràng và quyết liệt. Tình yêu chỉ xuất phát từ phía tôi, làm sao có thể duy trì khi bạn ấy né tránh và từ chối.

Một thời tuổi trẻ mơ mộng và ngốc nghếch của tôi như thế đó. Sau này, khi chúng tôi họp lớp, gặp lại nhau, tôi mỉm cười e ngại. Bạn nhắn tin, những lá thư xưa tôi gửi bạn vẫn còn giữ…

Tôi chỉ im lặng. Tôi nhớ đến trường đại học bạn học 5 năm, trước cổng trường có vườn hoa sinh viên, màu đỏ hoa phượng, màu tím hoa bằng lăng và màu vàng hoa điệp xen kẽ trong màu nắng tháng 5 chói chang rực rỡ.

Mỗi độ hè sang, ngắm màu hoa tím, hồng miên man trên phố, nghĩ về tuổi 20 của mình, tôi vẫn thấy một nỗi nhớ xôn xao.

'Tuổi đôi mươi, vợ tôi là cô gái đẹp nhất Hà Nội'

Anh kể: “Thời đó, với người dân quê tôi, TP.HCM là miền đất hứa nên có phong trào ly hương vào đây làm ăn. Hàng năm, vào dịp Tết, họ lại mang tiền, quà về chia, tặng cho hàng xóm, anh em trong nhà”.

“Thấy vậy, tôi ham lắm nên xin ba mẹ nghỉ học để vào TP.HCM đi làm. Biết không cản được tôi, ông bà đồng ý cho tôi chạy theo tiếng gọi của miền đất hứa, cùng cậu vào TP.HCM kiếm sống”, anh nói thêm.

Lần đầu đặt chân đến “miền đất hứa”, Thống ngỡ ngàng trước sự nhộn nhịp, sầm uất của phố phường. Tại đây, anh bắt đầu cuộc mưu sinh xa nhà bằng việc bán vé số, bán báo dạo. Bán báo được một năm, mợ của Thống qua đời.

Vợ mất, cậu của Thống đau buồn. Ông trả căn nhà đang thuê, bỏ TP.HCM về quê sinh sống. Không còn nơi nương tựa, Thống chới với. Tuy vậy, anh vẫn quyết bám trụ thành phố bởi lúc rời quê đã tự hứa với mình chỉ trở về khi thành đạt.

Không có nơi ở, Thống bám trụ TP.HCM bằng đủ thứ nghề. Anh tiếp tục bán báo dạo, vé số, phụ hồ và cuối cùng là đi đánh giày.  Anh nhớ lại: “Khi đến với nghề đánh giày, tôi sống đúng nghĩa một đứa trẻ bụi đời”.

“Ban ngày, tôi lang thang trên đường phố đánh giày. Đêm về, tôi tìm đến hành lang chung cư, gầm cầu ngủ… Nhiều đêm sợ bị công an bắt, thu gom, tôi trèo lên những cây bàng dọc kênh Nhiêu Lộc ngủ tạm”, anh nói thêm.

Đi bụi, Thống giao du, kết băng nhóm với những đứa trẻ khác cùng cảnh ngộ. Để tồn tại, Thống thường xuyên đánh nhau giành lãnh địa, khẳng định mình... Anh gây lộn nhiều đến nỗi không ngày nào chân tay, mặt mũi không trầy xước, rớm máu.

Dẫu vậy, trên bước đường giang hồ, Thống chưa một lần sa ngã. Mỗi khi bị bạn bè, kẻ xấu dụ dỗ, gạ gẫm tham gia các tệ nạn, việc làm phi pháp, Thống đều tỉnh táo, khôn khéo tránh né.

“Đi bụi đời, tôi làm bạn với đủ thành phần xã hội. Họ cũng gạ gẫm, dụ dỗ tôi hút, chích ma túy nhưng tôi đều cố gắng tránh né. Tôi luôn ý thức rằng phía sau mình còn quê hương, gia đình, ba mẹ và 2 đứa em đang đi học nên không thể làm điều sai trái”, anh nói.

Vượt nghịch cảnh, trả ơn đời

Lang thang đánh giày trên đường phố được một năm, Thống gặp người bạn trước đây từng ngủ chung gầm cầu. Lúc này, anh bạn của Thống đang được một mái ấm cưu mang nên có điều kiện theo học nhiếp ảnh và xử lý ảnh.

Nhìn bạn có nghề nghiệp, có tiền, sạch sẽ, khác xa với vẻ bụi bặm của mình, Thống ngưỡng mộ vô cùng. Thương Thống, người này đề nghị anh theo lớp học nhiếp ảnh căn bản miễn phí của Hội Bảo trợ trẻ em đường phố quận Bình Thạnh.

Thống nghe lời và được nhận vào lớp học. Từ đó, sáng anh lặn lội đi học, chiều lại đi đánh giày kiếm sống. Biết bạn mình đi học, những đứa trẻ bụi đời ở chung không ganh ghét mà còn ra sức ủng hộ, hỗ trợ anh.

Những hôm Thống không thể đi đánh giày, không có tiền ăn cơm, những đứa trẻ này lại góp tiền để mua cơm ký (cơm trắng) về vo lại thành cục rồi ngồi ăn chung. Ba tháng học trôi qua trong chớp mắt. Thống nhận thấy đây là cái nghề phù hợp với bản thân và thực sự khiến mình đam mê.

Đam mê của anh đã chạm đến trái tim của người thầy đang dạy anh chụp ảnh. Người này sau đó giới thiệu anh vào ở trong một mái ấm tại quận Bình Thạnh để có thời gian theo học xử lý ảnh hậu kỳ.

Tại đây, anh được nuôi ăn. Tuy vậy, mỗi ngày anh phải đạp xe gần 10km đến một tiệm ảnh ở quận 5 để học nghề. Thống chỉ được ra về khi đồng hồ điểm 22h đêm.

Anh kể: “Thời điểm đó, có lúc tôi đã muốn buông xuôi vì làm ở tiệm đã lâu mà vẫn không có một đồng nào trong túi. Có hôm, tôi đang đi thì xe bị thủng lốp. Không có tiền để bơm, vá, tôi phải dắt bộ. Khi về đến mái ấm thì trời đã sáng”.

“Nhưng tôi nhận ra rằng phải có một cái nghề thì mới có tiền nuôi thân, gửi về cho gia đình. Hơn thế, tôi biết nghề này sau khi học xong sẽ có việc làm ngay. Bởi lúc đó, nghề xử lý ảnh hậu kỳ còn rất mới mẻ ở Việt . Nghĩ vậy tôi cố gắng vượt khó để học cho bằng được”, anh nói thêm.

Năm 2004, sau khi đã tích lũy được những kinh nghiệm nhất định, anh xin nghỉ học để vào làm trong một studio ảnh cưới với mức lương 2,8 triệu đồng. Sau nửa năm, anh xin ra làm riêng, trở thành đối tác xử lý hậu kỳ của tiệm ảnh. Anh cũng nhận nhiều đơn hàng từ nhiều tiệm khác về xử lý, gia công ảnh. Một năm sau, anh mua được xe, đầu tư thêm các thiết bị cần thiết cho nghề nghiệp của mình.

Nhớ lại thời cơ cực, Thống quyết định đào tạo miễn phí cho những bạn trẻ của mái ấm có mong muốn học nhiếp ảnh. Khi đã vững vàng, anh xin ra khỏi mái ấm để nhường chỗ cho những người khó khăn hơn.

Ra ngoài, Thống thuê phòng trọ làm nơi xử lý ảnh và tiếp tục dạy nghề miễn phí cho những ai có đam mê. Với những đóng góp của mình, năm 2006, Hồ Quốc Thống được vinh danh "Công dân trẻ tiêu biểu của TP.HCM".

Sau đó, anh được Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam hỗ trợ vốn. Có kinh phí, anh mở một studio ảnh cưới để vừa làm vừa tiếp tục đào tạo miễn phí cho trẻ ở mái ấm và bất kỳ ai muốn học nghề.

Hơn 15 năm qua, anh đã đào tạo được hàng trăm tay máy. Đặc biệt, các tay máy do anh đào tạo miễn phí sau khi ra nghề đều làm việc trong những studio nổi tiếng tại TP.HCM hoặc trở về quê mở studio riêng và rất phát triển.

Anh chia sẻ: “Bây giờ vẫn vậy, ai có đam mê nhiếp ảnh, muốn học nghề tôi đều hỗ trợ, hướng dẫn, đào tạo miễn phí. Với tôi, có thêm 1 học viên chỉ như thêm một cái bát, một đôi đũa chứ không có gì to tát”.

“Tôi có được ngày hôm nay là nhờ những người thầy, người cô, người bạn hỗ trợ suốt chặng đường làm nghề. Cái nghĩa, cái ơn ấy của thầy cô, bạn bè chắc tôi không thể trả được. Thế nên tôi sẽ trả nghĩa cho cuộc đời”, anh nói thêm.

Bé gái 2 tuổi mắng bố là 'lưu manh' sau khi được mẹ dạy giới tính