Đời sống sân khấu năm 2023 ảm đạm và bế tắc  

Tại lễ trao giải, ông Nguyễn Đăng Chương - Phó chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam cho rằng, năm 2022 đánh dấu sự tăng tốc, bứt phá mạnh mẽ của nghệ thuật sân khấu cả về lượng và chất. Tuy nhiên, tín hiệu mừng vui vừa lóe lên rồi đột ngột tắt lịm. Bởi đời sống sân khấu năm 2023 trở về sự ảm đạm và bế tắc của nhiều năm trước.

Ông Chương đặt câu hỏi: Tại sao trong hai năm liền kề mà mọi mặt của nghệ thuật sân khấu lại có sự khác biệt như vậy?Ông tự lý giải: "Câu trả lời cũng không khó, bởi năm 2022 là thời điểm bùng nổ để nghệ sĩ cả nước giới thiệu tới khán giả, khoe với bạn nghề tất cả những thành quả lao động sáng tạo nghệ thuật trong 3 năm đại dịch. Nó gần giống như chiếc lò xo bị nén chặt lâu ngày được giải phóng để bật thật cao và khi hết lực đẩy ắt phải tự do rơi xuống".

Với vai trò là Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật của Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, ông Chương cho biết kết quả giải thưởng của Hội năm nay không có giải A phần nào khắc họa được diện mạo của nghệ thuật sân khấu năm qua và điều này"có thể làm cho chúng ta có một cảm giác chống chếnh, nản lòng song phải chấp nhận".

"Sản phẩm nghệ thuật là 'bánh đúc bày sàng', người sáng tạo cũng như người hưởng thụ không thể áp đặt tư duy 'con hát mẹ khen hay' bởi khen hay những điều không có thực là tối kỵ, vì sẽ tạo nên cảm xúc ảo, tạo nên con đường ngắn nhất dẫn đến sự thất bại của người sáng tạo", ông Chương thẳng thắn.

Chuyện tưởng như bịa nhưng đó là sự thật

Thực hiện Nghị quyết số 19 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, tính đến thời điểm này đã có 9 tỉnh sáp nhập các đơn vị nghệ thuật sân khấu vào Trung tâm văn hoá, điện ảnh; 5 tỉnh sáp nhập các đơn vị sân khấu với ca múa nhạc; 7 tỉnh sáp nhập các đơn vị tuồng, chèo, cải lương, kịch nói vào thành một đơn vị; 1 địa phương sáp nhập nghệ thuật múa rối và xiếc.

Theo ông Chương, việc sáp nhập vừa này đồng nghĩa với sự tồn tại của nhiều loại hình nghệ thuật trong một đơn vị, tạo nên sự rối rắm, bế tắc trong công tác chỉ đạo điều hành của tập thể lãnh đạo. Lãnh đạo đơn vị không xác định được phương hướng để định hướng nghệ thuật. Nếu tập trung phát triển nghệ thuật chèo thì nghệ thuật cải lương hay tuồng ắt phải tự teo đi…

Việc sáp nhập cơ học các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực văn hóa nghệ thuật của nhiều địa phương nhằm hoàn thành chỉ tiêu sắp xếp tinh gọn bộ máy đã dẫn tới thực trạng nghệ sĩ thuộc lĩnh vực ca múa nhạc phải đi biểu diễn nghệ thuật sân khấu và diễn viên sân khấu phải đi diễn ca múa nhạc, diễn viên chèo diễn kịch nói, tuồng sang diễn chèo, chèo sang diễn cải lương….

"Có nhiều diễn viên sân khấu chuyên nghiệp đi hoạt động phong trào văn nghệ không chuyên ở cơ sở và cũng có rất nhiều nghệ sĩ không chuyên đang bước lên sân diễn sân khấu chuyên nghiệp. Chuyện tưởng như bịa nhưng đó là sự thật. Và sự thật ấy đã biến nghệ sĩ biểu diễn trở thành diễn viên đa năng nhưng dần đánh mất khả năng chuyên sâu thuộc loại hình nghệ thuật được đào tạo", ông Chương bày tỏ.

Ông Chương cho rằng, việc sáp nhập này làm cho tập thể lãnh đạo các đơn vị phải bước đi trên một cái lưới bùng nhùng và cứ tiếp diễn thực trạng này sẽ "đánh mất hồn cốt và các đặc trưng cơ bản của từng loại hình nghệ thuật, đánh mất đi các giá trị, bản sắc của văn hóa dân tộc, mắc tội lớn với tiền nhân, với nhiều thế hệ cha ông đã dày công gây dựng, vun đắp nên nền nghệ thuật sân khấu Việt Nam theo chiều dài lịch sử dân tộc".

Điểm nghẽn lớn nhất, cũng là điều khó khăn nhất của đời sống sân khấu hiện nay theo ông Chương là đang bị khủng hoảng về đội ngũ sáng tạo.

"Nhiều năm gần đây, đội ngũ tác giả đang bị bế tắc về phương hướng sáng tạo, cách thức tiếp nhận và lý giải những mâu thuẫn xung đột của xã hội và con người hôm nay. Có lẽ vì bế tắc nên phần lớn tác giả lựa chọn sáng tác về đề tài lịch sử, dân gian mà không dám dấn thân phản ánh mọi mặt của đời sống đương đại. Thế nhưng đa số các tác phẩm mới chỉ đạt ở mức minh họa lịch sử.

Sân khấu nhiều năm qua và cả năm 2023 thiếu vắng kịch bản về đề tài đương đại, về những vấn đề nóng bỏng đang tác động nhiều mặt, làm đổi thay con người và xã hội trong thời kỳ hội nhập. Điều ấy khẳng định đội ngũ tác giả vẫn khoanh tay bó gối trước hiện thực đời sống có vô vàn chất liệu đang cuồn cuộn trôi đi từng ngày. Có lẽ đây cũng là một trong những nguyên nhân cơ bản làm cho sân khấu đìu hiu tẻ nhạt", ông Chương nêu thực trạng.

Từ góc độ của mình, ông Chương nhìn nhận nhiều năm qua không có phê bình sân khấu. Nghệ thuật sân khấu khi không chịu sự tác động của những người làm công tác lý luận phê bình sân khấu sẽ giống như một cỗ xe không có phanh kể cả lúc lên dốc và khi xuống dốc.

"Chúng ta không thể xây dựng và phát triển thành công nền nghệ thuật sân khấu Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên nền tảng của sự khủng hoảng về nguồn lực con người, đặc biệt là đội ngũ sáng tạo", ông Chương khẳng định.

Zhang - người phụ nữ trong câu chuyện này - được hoãn thi hành án trong vòng 6 tháng, bởi cô cần chăm sóc cho người con chung đã có với Wen. Sau khi Wen thụ án xong và ổn định lại cuộc sống trong vòng 2 tháng, Zhang sẽ thụ án tù.

Câu chuyện về Zhang và Wen đang gây nên sự bàn tán dữ dội trong dư luận Trung Quốc. Zhang và Wen vốn sinh sống tại tỉnh Hà Nam, Trung Quốc. Họ quen nhau trong nhóm chat dành cho các phụ huynh, hai con của họ vốn học chung một lớp.

Cô giáo chủ nhiệm đã lập ra nhóm chat này để các phụ huynh liên tục cập nhật các bài tập về nhà của con. Sau quá trình tương tác trong nhóm chat, Zhang và Wen phát sinh tình cảm.

Khi trình diện nhà chức trách mới đây, Zhang cho biết cô vốn bị chồng thường xuyên bạo hành cả về thể chất và tinh thần, hôn nhân của cô không hạnh phúc. Việc quen biết Wen khiến Zhang cảm thấy mình được quan tâm, đối xử ấm áp. Đây là điều Zhang chưa từng nhận được từ chồng, hôn nhân của cô vốn do gia đình sắp đặt, cô kết hôn theo mong muốn của cha mẹ.

Tháng 6/2019, sau một lần bị chồng bạo hành nặng nề, Zhang rủ Wen cùng cô bỏ trốn tới Thiên Tân để bắt đầu một cuộc sống mới và Wen đồng ý. Tại thời điểm này, Zhang đã có 4 con chung với chồng, Wen cũng có 2 con chung với vợ.

Sau khi rời bỏ gia đình, Zhang và Wen đã có gần 5 năm chung sống tại Thiên Tân. Khi sắp chào đón con chung ra đời, Zhang và Wen quay về tìm bạn đời lúc trước để tiến hành thủ tục ly hôn. Dù vậy, đến tháng 5 năm nay, cả hai người lại quay về Hà Nam để trình diện nhà chức trách, mong được nhận án phạt.

Nguyên nhân được cho là bởi họ đã gặp khó khăn trong quá trình đăng ký kết hôn và đăng ký hộ khẩu tại Thiên Tân, khi họ đã có con chung. Nhiều khả năng nhà chức trách tại Thiên Tân đã điều tra nhân thân của hai người này, nhận thấy họ có dấu hiệu vi phạm pháp luật trong quá trình xây dựng mối quan hệ.

Tại Trung Quốc, việc ngoại tình khi đang là người có gia đình là hành vi bất hợp pháp, mức án phạt cao nhất đối với hành vi này là 2 năm tù giam.

Bản án dành cho Zhang và Wen sau khi hai người quyết định tự thú đã được nhà chức trách công khai với giới truyền thông. Dù vậy, tên đầy đủ của hai người được giữ kín để đảm bảo cuộc sống sau này của họ không bị ảnh hưởng nặng nề.

Nhiều người cảm thông với hoàn cảnh của Zhang khi cô từng bị chồng cũ bạo hành thường xuyên. Dù vậy, việc phát sinh quan hệ ngoài luồng, khiến hai gia đình đổ vỡ và 6 đứa trẻ bị ảnh hưởng nặng nề là lỗi lầm quá lớn.

Phim Kiều của Mai Thu Huyền cũng nhận được lời khen về nhạc phim, bối cảnh đẹp mắt.

Bây giờ chị lại làm phim dựa trên cảm hứng về cuộc đời của cố danh ca hải ngoại hồng nhan bạc phận, đã tạ từ nhân thế hơn hai mươi năm nay, cũng là chọn cho mình con đường khó.

Đối với khán giả trẻ hôm nay bao nhiêu người biết tới và nhớ nhung giọng ca Mưa trên biển vắng?

Dàn diễn viên tham gia Đóa hoa mong manh không có gương mặt nào kích thích doanh thu phòng vé.

Mai Thu Huyền từng là mỹ nhân được yêu thích một thời qua phần một bộ phim truyền hình Những ngọn nến trong đêm nhưng đó cũng là quá khứ xa lắc lư. Mà, thị hiếu của “thượng đế” vốn khó lường và biến chuyển liên tục. Hôm qua Thái Hòa còn là “ông vua phòng vé” thì nay cái tên ấy, cái danh ấy chưa chắc là thẻ bảo hành khi phim có sự tham gia của anh ra rạp.

Hoài Linh xưa hút khách là thế, nay trở lại với màn ảnh rộng cũng với “món” giả gái quen thuộc, thế mà “thượng đế” không còn mặn mà như xưa.

Bây giờ trên thị trường phim ảnh cũng có cảnh “kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra”. Trong khi Trấn Thành, Lý Hải thế như chẻ tre, đụng đâu thắng đó, thì lại có những nhà làm phim liên tục kém may mắn. Người ta cũng đã tìm ra muôn vàn nguyên nhân khiến phim Mai Thu Huyền thường ế khách ở thị trường trong nước.

Nếu cứ tính trên trận địa doanh thu để quy phim hay, phim dở thì ngoài “bà hoàng phim dở” cũng còn phải có cả “ông hoàng phim dở”.

Ứng cử viên cho "ông hoàng phim dở” chắc thế nào cũng có tên chồng của cựu người mẫu, diễn viên Trang Nhung. Anh làm phim nào thua phim đó, kém gì Mai Thu Huyền?

Có khán giả còn đặt câu hỏi: “Quý cô thừa kế 1doanh thu cũng thảm tại sao còn tạo ra Quý cô thừa kế 2?". Người ta thường nói: Thừa thắng xông lên chứ có ai làm điều ngược lại?

Đừng nói Hoàng Duy, ngay cả người từng làm những phim ghi dấu ấn như Ai xuôi vạn lý, Lưỡi dao, Lương tâm bé bỏng… lại từng mạnh dạn xé rào đưa gái nhảy lên màn ảnh rộng tạo ra hiện tượng phòng vé thời ấy, giờ trở lại cũng thất thu như thường.

“Thất bại là mẹ thành công”

“Nữ hoàng phim dở” hay “ông hoàng phim dở” đều là những biệt danh chẳng ai muốn nhận. Giống như giải thưởng mang tính giễu nhại “Mâm xôi vàng” ở Mỹ rơi trúng ai người ấy cũng buồn.

Chắc biệt danh “bà hoàng phim dở” ở ta mọc lên cũng do tham khảo từ bên ngoài. Thí dụ, Triệu Lộ Tư, cũng bị cư dân mạng ở Trung Quốc gắn biệt danh “nữ hoàng phim dở” vì họ cho rằng diễn xuất của mỹ nhân 9X là nguyên nhân khiến phim có sự tham gia của cô bị kéo tụt xuống.

Danh sách “nữ hoàng phim dở” của Cbiz không chỉ dừng lại ở Triệu Lộ Tư. Ở ta, đến nay mới thấy gọi tên mỗi một “bà hoàng phim dở”. Thật tiếc khi nhà sản xuất, đạo diễn, diễn viên 7X lại bị gắn biệt danh này. Đây cũng là một thách thức cho mỹ nhân Những ngọn nến trong đêmở những phim tiếp theo. Vì không ít “thượng đế” chỉ nghe biệt danh đã né phim. Những tiến bộ ở phim sau (nếu có) cũng khó khăn để được thừa nhận hơn.

Mai Thu Huyền vẫn có thể thay đổi lại danh xưng mà khán giả dành cho mình.

Nhưng nếu vững vàng tinh thần lại có thực tài, chịu khó lắng nghe thì “bà hoàng phim dở”, “ông hoàng phim dở” đến một ngày vẫn có thể xoay mình trở thành “bà hoàng phim hay”, “ông hoàng phim hay”.

Tục ngữ có câu “Thất bại là mẹ thành công”. Làm phim dở, theo tiêu chí phim kém doanh thu, có tội hay không có tội? Có nhà làm phim cho rằng không có tội, bởi họ có dùng tiền nhà nước để làm phim đâu, mà là dùng tiền tư nhân. Họ chỉ có tội với những người đổ tiền để làm ra phim. Với khán giả họ cũng không có tội, vì xem hay không xem phim là do “thượng đế” tự định đoạt.

Nhưng nếu cứ thất bại liên tiếp trên đường đua doanh thu thì hiển nhiên cũng khó kêu gọi được lực lượng chịu rót vốn. Hiện nay, một số đạo diễn thường kiêm luôn vai trò nhà sản xuất. Nhưng “núi cũng lở” khi hết phim này đến phim kia đều bị khán giả trong nước quay lưng.

(Theo Tiền Phong)