Nơi sinh của Shakespeare hiện là một trong những điểm thu hút du lịch lớn tại Anh. Ảnh: NYT/Biography.

Giống nhà của Jane Austen hay Monk's House (nơi vợ chồng Virginia Woolf từng sinh sống), nơi sinh của Shakespeare cũng là một địa điểm du lịch hấp dẫn nhiều độc giả nói riêng và du khách nói chung khi đến với nước Anh.

Chuyện bắt đầu vào khoảng cuối thế kỷ 18, khi tấm biển xuất hiện bên ngoài một sạp bán thịt xập xệ ở thị trấn Stratford-upon-Avon của Anh ghi "Shakspeare Bất tử sinh ra trong ngôi nhà này", sử dụng cách viết phổ biến của tên ông thuở bấy giờ. Những người ái mộ khởi sự các cuộc hành hương - quỳ xuống, khóc lóc, hát ca tán tụng: "Lăng thờ Ngài nguyên vẹn và thiêng liêng, Avonian Willy, thi sĩ Thần thánh!"

Tòa nhà được cho là Nơi sinh của Shakespeare vào cuối những năm 1800. Ảnh: Alamy.

Một thương nhân trở nên giàu có nhờ bán các tác phẩm chạm khắc từ cây dâu địa phương, giống mảnh thánh giá thực. Một số người hoài nghi rằng tấm biển nằm trong kế hoạch kéo du khách đến Stratford; số khác tự hỏi liệu có phải người cư ngụ trong ngôi nhà đã tự treo lên không. Một nhà sưu tầm đồ cổ đã chỉ trích toàn bộ chuyện này là "chiêu trò moi tiền từ những người cả tin và bất cẩn".

Vấn đề nằm ở chỗ không ai thực sự biết Shakespeare sinh ra ở đâu.

Không bằng chứng xác thực về nơi sinh của Shakespeare

Stratford-upon-Avon, hiện là điểm du lịch nổi tiếng của Anh thu hút 3 triệu khách hàng năm, nằm cách London hai giờ đi xe về phía tây bắc. Ngoài Nơi sinh của Shakespeare, điểm thu hút du lịch tiếp theo là ngôi nhà được cho là nơi Anne Hathaway (vợ của Shakespeare) lớn lên.

Nhiều cửa hàng dọc con phố theo chủ đề Shakespeare. Ảnh: NYT.

Nơi sinh nằm trên phố Henley, ngôi nhà nửa gỗ đã ố vàng theo thời gian. Ngày nay nó trông giống tòa nhà độc lập nhưng ban đầu nó từng là dãy nhà chung cư. John Shakespeare - cha của William Shakespeare - mua một căn hộ ở đây vào năm 1556, song ông cũng mua một bất động sản trên Phố Greenhill gần đó - nơi này cũng có thể là nơi con trai ông sinh ra. Thêm một điều đáng chú ý là ông mua mảnh đất được cho là Nơi sinh vào năm 1575, 11 năm sau khi con trai ông chào đời.

Những người tin vào Nơi sinh dẫn một hồ sơ từ năm 1552 cho thấy John Shakespeare bị phạt vì để lại đống phân đâu đó trên phố Henley. Không có địa điểm cụ thể, nhưng đống phân đó làm dấy lên giả thuyết rằng John hẳn đã sống ở đó vào thời điểm con trai mình chào đời, có lẽ khi ấy ông ở thuê.

Cuối thế kỷ 19, một người trông coi nơi này tên Joseph Skipsey đã từ chức sau vài tháng, giải thích rằng "không thứ gì trong số rất nhiều cái gọi là di vật trưng bày có thể chứng minh là của Shakspere" và rằng "chính Nơi sinh này đã là một vấn đề đáng ngờ".

Tương tự, tính xác thực của Ngôi nhà của Anne Hathaway dựa trên hồ sơ rằng John Hathaway đã thuê trang trại rộng 90 mẫu Anh, nơi tòa nhà đã có sẵn 13 năm trước khi Anne ra đời vào khoảng năm 1556. Ngôi nhà nhỏ này có thể liên hệ với gia đình Hathaway, nhưng không bằng chứng nào cho thấy Anne thực sự lớn lên ở đó, cũng như không bằng chứng nào cho thấy Shakespeare sinh ra trong ngôi nhà trên phố Henley.

Du lịch bội thu nhờ kinh doanh lòng tin

Thế nhưng cùng nhau, hai nơi này đã duy trì ngành du lịch của Stratford, trị giá khoảng 315 triệu USD vào năm 2019, trước đại dịch. Stratford có vẻ hào nhoáng thời Elizabeth với các cửa hàng lưu niệm và tòa nhà khung gỗ. ​​Vào thế kỷ 19, người Victoria đã cố gắng làm cho Stratford trông "chân thực" hơn, khiến nơi đây tràn ngập những món đồ giả cách thời Tudor.

Kinh tế và bản sắc của thị trấn này dựa trên sự ái mộ dành cho Shakespeare, đạt đỉnh điểm hàng năm vào ngày 23/4 - được coi là ngày sinh của Shakespeare. Bên cạnh đó, nơi đây cũng có một số cửa hàng theo chủ đề Harry Potter. Nhưng nhiều năm qua họ vẫn chưa thuyết phục được những người hoài nghi.

Nhà báo Bernard Levin từng chỉ trích rằng "Stratford cho phép - thậm chí khuyến khích - một trong những vụ lừa đảo lớn nhất nước Anh hoành hành mà không thèm kiểm soát". Tệ hơn là những kẻ buôn lậu đã tìm cách kiếm thêm lời. Đầu thế kỷ 19, một người thuê Nơi sinh - Bà Hornby - kiếm bộn tiền nhanh gọn bằng cách trưng bày và bán "di vật" của Shakespeare cho những du khách cả tin. Chuyện cuối cùng bị phơi bày trong một bài báo năm 1848, cho thấy bốn chiếc ghế khác nhau, đều nhận là "ghế của Shakespeare" đều do thợ thủ công ở địa phương làm.

Trung tâm Shakespeare là một bảo tàng kỳ lạ đóng vai trò như phòng chờ dẫn đến Nơi sinh. Không có cuốn sách hay bức thư nào thuộc sở hữu của Shakespeare, vì không có gì như vậy được biết là tồn tại. Thay vào đó, có tủ kính trưng bày tám bức tượng bán thân của Shakespeare niên đại từ năm 1844 đến 2000. Một tủ khác có cốc bia Shakespeare (1933), bộ bài Shakespeare (1974) và một tượng Shakespeare sản xuất tại Trung Quốc (2003).

Các hướng dẫn viên kể cho du khách nghe chuyện thời thơ ấu của Shakespeare - cách ông chơi đùa, ăn uống và nằm mơ trong những căn phòng này. Tất nhiên, tuổi thơ của ông thực sự là một khoảng trống: Từ lễ rửa tội năm 1564 đến cuộc hôn nhân năm 1582, không có tài liệu nào về ông. Trong một phòng, có bàn bày sách, bút lông và mực - biểu trưng cho gia đình có học thức - nhưng cha mẹ ông từng ký các tài liệu bằng mộc, như nhiều người không biết chữ ở nước Anh thời Tudor.

Nỗ lực để bảo tồn tài sản làm Nơi sinh chính thức bắt đầu vào năm 1847, khi nó được rao bán. Một ủy ban được thành lập để "cứu" ngôi nhà và nhóm bắt đầu kêu gọi quyên góp. Cuối cùng nơi này được bán đấu giá với giá 3.000 bảng Anh, trị giá khoảng 323.000 USD ngày nay.

"Cửa hàng xúc xích tồi tàn" ban đầu quả là nơi tẻ nhạt. Do đó họ phá bỏ các cơ sở liền kề, cải tạo toàn bộ khu vực. Những người quản lý mới biến nơi đây thành ngôi nhà rộng lớn, tiện nghi của một gia đình thịnh vượng thời Elizabeth, để lại tầng hầm là "phần duy nhất còn giữ nguyên".

Điểm du lịch "Ngôi nhà của Anne Hathaway". Ảnh: NYT.

Ủy ban đã trở thành Quỹ Nơi sinh của Shakespeare, vẫn điều hành trang web và tiếp tục khẳng định tính xác thực của địa danh này. Quỹ mua thêm nhiều tài sản hơn, bao gồm Ngôi nhà của Anne Hathaway - trang trại lợp mái tranh nơi du khách đến để "sống lại câu chuyện tình yêu của Shakespeare".

Không khác những địa điểm du lịch khác, Nơi sinh của Shakespeare cũng có một cửa hàng quà lưu niệm sặc mùi chủ nghĩa tiêu dùng - áo thun, trà và khăn trà Shakespeare, đồ trang trí Giáng sinh Shakespeare...

Niềm tin đúng là một ngành kinh doanh béo bở, cây bút Sheelagh McNeill đúc kết.

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

Khắt khe với sự an toàn của các con, 2 năm qua, anh Trần Viết Thành (Cầu Giấy, Hà Nội) đều chọn cách từ chối mọi chuyến dã ngoại do nhà trường tổ chức.

Theo anh lý giải, việc 1 - 2 giáo viên phải quản lý tới hơn 40 học sinh là “quá tải” và cũng là nguyên nhân dẫn đến nhiều tai nạn đáng tiếc.

“Trước đó, tôi cũng không cấm các con tham gia các hoạt động dã ngoại của trường, lớp. Nhưng có lần con cùng lớp đi công viên nước, hơn 40 học sinh chỉ có một giáo viên chủ nhiệm đi kèm.

Không có ai hỗ trợ trong khi hàng chục cháu đùa nghịch, quản lý không xuể, cô giáo cũng chỉ biết phó mặc cho nhân viên của công viên. Nhiều cháu đùa nghịch quá trớn, uống no nước mà không ai để ý”.

Đó là câu chuyện của cậu con trai cả năm nay đang học cấp 2. Trong khi đó, cậu con trai út của anh đang học mầm non cũng từng khiến cô giáo tá hỏa đi tìm vì lạc khi đang tham quan sở thú.

“Quả thực ở nhà, với trẻ hiếu động, nghịch ngợm, bố mẹ chỉ cần lơ là một chút cũng tìm kiếm hết hơi chứ không nói gì đến cho con đi xa, 1 – 2 cô quản lý mấy chục cháu”.

Sau nhiều trải nghiệm, anh Thành kể, dù một năm nhà trường tổ chức cho các con đi dã ngoại 1 – 2 lần, nhưng vì ái ngại về độ an toàn, anh đều từ chối thẳng dù được giáo viên chủ nhiệm liên tục gọi điện, nhắn tin thuyết phục.

“Ai cũng mong muốn cho con có thêm nhiều trải nghiệm thực tế, được học từ thế giới bên ngoài. Nhưng việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong trường học vẫn còn nhiều hạn chế, khi số lượng học sinh đông nhưng số giáo viên lại ít. Các cô cũng không thể giám sát hết được các con, cho nên cẩn thận vẫn là trên hết”.

Để bù đắp môi trường cho các con vui chơi, hoạt động ngoài trời, mỗi cuối tuần, vợ chồng anh đều sắp xếp đưa các con vui chơi quanh thành phố hoặc tìm kiếm những địa điểm cắm trại ở ngoại thành Hà Nội.

Cùng mang nỗi lo chung, chị Thu Huyền (Thanh Xuân, Hà Nội) kể, hàng quý, trường học của con gái chị thường tổ chức cho các cháu đi trải nghiệm xa. Tuy nhiên lần nào về, con chị cũng ốm sốt và phải nghỉ học. Cũng có những lần, dù được mẹ dặn dò kỹ lưỡng nhưng khi về, con vẫn có vết bầm tím ở chân.

Theo chị, điều này cũng không thể trách cô giáo vì một lớp gần 40 cháu, các cô cũng không thể quán xuyến hết.

“Nhưng điều khiến mình không hài lòng nhất là nhà trường khai thác chuyến đi dựa trên số lượng đăng ký chứ không tập trung vào chất lượng học tập.

Thế nên, có khi các con được đi thăm sở thú, nhưng học sinh lại xếp hàng dài, nối đuôi nhau đi vòng quanh không dừng, không ngắm. Rốt cuộc, học sinh cũng không học thêm được gì cả”.

Cũng vì lý do này, mỗi khi nhà trường tổ chức đi trải nghiệm, dù không muốn cho con tham gia nhưng chị cũng không thể từ chối vì sợ con buồn và thiệt thòi.

“Trẻ con chỉ thích chơi cùng bạn, nên dù những nơi con đến đã được bố mẹ đưa đi nhiều lần, nhưng được đi với lớp con vẫn hào hứng hơn. Bố mẹ cũng chỉ biết đành cho đi, nhưng mỗi lần như thế mình lại phập phồng lo sợ”, chị Huyền nói.

Bước ra khỏi trang sách là thế giới kỳ thú...

Có con học tại một trường tư ở Hà Nội, dù nhà trường tổ chức cho học sinh đi dã ngoại đều đặn mỗi tháng một lần, nhưng chị Nguyễn Thảo (Nam Từ Liêm, Hà Nội) lại không mấy lo lắng.

Chị cho biết, trước mỗi chuyến đi, nhà trường thường phát cho học sinh một bản kế hoạch chi tiết để mang về cho phụ huynh ký duyệt. Trong tờ giấy này, phụ huynh cũng sẽ phải điền thông tin về việc đồng ý hay không đồng ý cho con tham gia; học sinh có dị ứng với loại thức ăn nào, có mặc bệnh gì hay không;…

Chỉ khi có chữ ký của cả học sinh và phụ huynh, học sinh đó mới được phép tham gia hoạt động này. Nhà trường cũng không đưa việc tham gia hoạt động ngoại khóa vào tiêu chuẩn để đánh giá hạnh kiểm của các em.

Ngoài ra, khi tham gia hoạt động dã ngoại, học sinh cũng phải tuân thủ các quy định do nhà trường đề ra, ví dụ phải mặc đồng phục trong suốt quá trình để giáo viên dễ dàng quản lý học sinh qua màu áo.

Theo chị Thảo, việc trao đổi giữa phụ huynh và giáo viên trong quãng thời gian đi dã ngoại cũng rất thường xuyên.

Đối với học sinh tiểu học, hầu hết các chuyến đi đều diễn ra trong ngày. Mỗi năm một lần, nhà trường sẽ tổ chức chuyến đi qua đêm. Phụ huynh được khuyến khích tham gia để cùng thầy cô quản lý học sinh tốt hơn.

Mỗi lớp gồm 20 học sinh, có 2 giáo viên đi kèm, cùng với ban tổ chức (đơn vị thứ 3 dẫn tour), ban giám hiệu, phụ huynh đi theo để hỗ trợ, cho nên sự an toàn của học sinh luôn được đảm bảo.

Ủng hộ nhà trường tổ chức cho con đi dã ngoại, theo chị Thảo, đây là cơ hội để con được cùng bạn bè vui chơi ngoài không gian lớp học.

“Tôi không kỳ vọng quá nhiều vào việc con sẽ học được thêm kỹ năng sau mỗi chuyến đi như thế. Điều quan trọng nhất là con cảm thấy vui vẻ, thích thú.

Và quả thực con rất thích được đi dã ngoại cùng trường. Tới mức, trường con có quy định, trong tháng nếu bạn nào đi muộn quá 3 buổi hoặc không hoàn thành bài tập quá 3 lần sẽ không được đi dã ngoại, vi thế, con luôn sợ bị đi học muộn”, chị Thảo kể.

Còn với chị Lê Phương (53 tuổi, Hà Nội), khi các con còn nhỏ, nhà trường tổ chức đi bất kỳ đâu, chị cũng đều khuyến khích các con tham gia. Vì thế, ở tuổi 17, các con của chị đã có thể “tự bay” đi du học mà không cần tới bố mẹ.

“Nếu bây giờ cho lựa chọn lại, tôi vẫn sẽ chọn như vậy”, chị Phương nói.

Theo chị, việc trẻ được đi chơi với bạn bè vẫn hào hứng hơn khi đi với ông bà, cha mẹ. Sau mỗi chuyến đi như thế, con chị thường hồ hởi kể cho mẹ nghe về những người con gặp, những nơi con đã đi qua.

“Hoạt động dã ngoại rất tốt và bổ ích, tuy nhiên cần phải tổ chức bài bản, thu chi minh bạch và cần phát huy vai trò của hội cha mẹ học sinh”.

Chị Phương cho rằng, nhà trường có thể thuê công ty du lịch để tổ chức chuyên nghiệp hơn, chia học sinh thành từng nhóm nhỏ để quản lý, tránh một người phải phụ trách quá đông học sinh.

Ngoài ra, thầy cô cần thường xuyên điểm danh trong mọi lần lên - xuống xe, dừng lại nghỉ ngơi, vui chơi, ăn uống.

“Phụ huynh cũng không nên bao bọc trẻ, khiến chúng chỉ dám sống trong vùng an toàn, bảo gì làm nấy. Bước ra ngoài trẻ sẽ thấy thiên nhiên có nhiều điều kỳ thú, và mỗi chuyến đi như thế sẽ cho trẻ có thêm nhiều bài học, trải nghiệm quý giá mà chúng không thể tìm thấy ở trong sách vở”.