Báo NY Times đăng bài viết của Neil Irwin, nhà báo kinh tế cấp cao của chuyên trang The Upshot, về những thay đổi mà đại dịch Covid-19 gây ra đối với kinh tế toàn cầu. Ông Irwin là tác giả của cuốn sách "How to Win in a Winner - Take - All - World", hướng dẫn cách phát triển sự nghiệp trong nền kinh tế hiện đại. |
Một tàu container ở Trung Quốc. Các nước có thể phải xem xét lại sự phụ thuộc của họ vào chuỗi cung ứng từ xa. (Ảnh: AP) |
Ai nghĩ cuộc khủng hoảng do vỡ nợ thế chấp ở các vùng ngoại ô Mỹ hồi năm 2007 lại dẫn tới khủng hoảng tài chính ở Hy Lạp năm 2010? Hoặc sự sụp đổ thị trường chứng khoán New York năm 1929 lại góp phần khiến chủ nghĩa phát xít trỗi dậy ở châu Âu hồi thập niên 1930?
Nền kinh tế thế giới là một mạng lưới cực kỳ phức tạp. Mỗi chúng ta đều có một chuỗi các mối quan hệ kinh tế trực tiếp mà ai cũng biết rõ: Các cửa hàng nơi chúng ta mua sắm, chủ lao động trả lương cho chúng ta, ngân hàng cho chúng ta vay tiền mua nhà. Nhưng khi nâng lên 2 hoặc 3 cấp độ nữa thì không ai dám chắc các kết nối đó hoạt động thế nào. Và đó chính là điều đáng lo khi đánh giá hậu quả kinh tế phát sinh từ sự lây lan của virus corona chủng mới.
Những năm tới đây, chúng ta sẽ biết được điều gì xảy ra khi mạng lưới đó bị xé toạc, khi hàng triệu kết nối bị phá hủy cùng lúc. Và nó mở ra viễn cảnh kinh tế toàn cầu khác hoàn toàn so với những gì đã tồn tại nhiều chục năm qua.
"Tôi hy vọng chúng ta có thể sớm đưa hoạt động kinh tế bình thường trở lại, nhưng thực sự là vấn đề của chúng ta mới chỉ bắt đầu", Adam Tooze, một nhà sử học tại Đại học Columbia và tác giả một nghiên cứu mang tên "Crashed" về những tác động toàn cầu của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 - bình luận. "Đây là thời kỳ của bất trắc cực độ, một sự bất trắc lớn hơn so với bất kỳ thứ gì chúng ta từng trải qua".
Sẽ là ngớ ngẩn khi giữa lúc bất trắc như vậy lại đưa ra những dự đoán quá tự tin về khung cảnh trật tự kinh tế thế giới trong 5 năm tới, thậm chí là 5 tháng tới. Nhưng một bài học của các giai đoạn hỗn loạn kinh tế này là, những tác động gợn sóng đáng ngạc nhiên lại có xu hướng bắt nguồn từ những nhược điểm từ lâu chưa được xử lý.
Một yếu tố rất rõ là toàn cầu hóa. Trong đó, các công ty có thể di chuyển sản xuất tới bất cứ nơi nào đạt hiệu quả nhất, người ta có thể lên máy bay đi bất cứ đâu, và dòng tiền có thể chảy tới những khu vực được sử dụng hiệu quả nhất. Ý tưởng nền kinh tế thế giới với Mỹ ở trung tâm giờ đã sụp đổ, giữa một bên là sự trỗi dậy của Trung Quốc và một bên là Mỹ hướng đến chủ nghĩa dân tộc.
Có những dấu hiệu chứng tỏ cuộc khủng hoảng Covid-19 đang khuếch đại và củng cố những thay đổi đó.
"Người ta sẽ phải suy nghĩ lại mức độ một nước muốn phụ thuộc vào nước khác", Elizabeth Economy, một thành viên cấp cao tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại, nói. "Tôi không nghĩ về cơ bản đây lại là sự kết thúc của toàn cầu hóa. Nhưng nó càng thúc đẩy cách nghĩ đang diễn ra trong chính quyền Trump, rằng có những công nghệ quan trọng, những nguồn lực chủ đạo và năng lực sản xuất dự phòng mà chúng ta muốn có ở Mỹ trong trường hợp khủng hoảng".
Hãy cùng xem một số bằng chứng về nền tảng đang suy yếu của toàn cầu hóa.
Bộ trưởng Tài chính Pháp đã chỉ đạo các công ty nước này đánh giá lại chuỗi cung ứng của mình để bớt phụ thuộc vào Trung Quốc và các quốc gia châu Á khác. Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ thông báo sẽ tịch thu một số vật tư y tế xuất khẩu nhất định. Thượng nghị sĩ Lindsey Graham thậm chí đề xuất Mỹ trừng phạt Trung Quốc, bằng cách hủy các khoản trái phiếu kho bạc Mỹ mà Bắc Kinh đang sở hữu.
Kể cả trước khi virus corona bùng phát, các hạn chế của toàn cầu hóa cũng đã phơi bày rất rõ. Tỷ trọng thương mại trong GDP toàn cầu lên đến đỉnh điểm vào năm 2008 và kể từ đó dần thấp đi. Việc Tổng thống Trump đắc cử và khởi đầu của cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung đã khiến nhiều công ty đa quốc gia phải nghĩ lại về hoạt động của mình.
"Tôi nghĩ các công ty đang tích cực bàn về sự phục hồi", Susan Lund - một thành viên tại McKinsey chuyên nghiên cứu các kết nối toàn cầu - bày tỏ. "Các công ty có sẵn sàng hy sinh lợi nhuận theo quý để phục hồi dài hạn, dù đó là thảm họa tự nhiên, khủng hoảng khí hậu, dịch bệnh hay những cú sốc khác hay không?".
Bà cho rằng không có quá nhiều sự rút lui hoàn toàn khỏi thương mại toàn cầu như một sự chuyển hướng sang các khối thương mại khu vực và các công ty sẽ chú trọng hơn vào xây dựng nguồn dự phòng trong mạng lưới cung ứng của mình. Các chính phủ có thể sẽ yêu cầu các mặt hàng nhất định, chẳng hạn như dược phẩm và thiết bị y tế, phải dựa nhiều hơn vào sản xuất trong nước giữa lúc toàn thế giới đang tranh nhau để có được.
Trung Quốc đã định hướng lại chiến lược kinh tế, không muốn là trung tâm sản xuất giá rẻ cho thế giới nữa mà là nước sản xuất các sản phẩm tân tiến về công nghệ như máy bay và thiết bị viễn thông. Điều đó khiến cho Mỹ, châu Âu và Nhật Bản càng không muốn có các hoạt động lớn ở Trung Quốc vì lo ngại nạn đánh cắp sở hữu trí tuệ.
Dưới thời chính quyền Trump, Mỹ đã nếm trải căng thẳng kể cả với các đồng minh truyền thống ở Tây Âu. Những điều đó cộng với tâm lý vị kỷ gia tăng đã bén rễ sâu trước Covid-19 và càng sâu hơn vì đại dịch này.
"Những gì thường xảy ra sau khi bạn gặp một cuộc khủng hoảng thế này là mọi người bắt đầu nói về thời đại mới và những khác biệt của thế giới thời hậu đại dịch", Ruchir Sharma - chiến lược gia trưởng toàn cầu của quỹ Quản lý Đầu tư Morgan Stanley - đánh giá. "Lần này tôi nghĩ xu thế có sẵn từ trước đại dịch sẽ càng tăng tốc".
Trong giai đoạn mà toàn cầu hóa suy giảm trước đây - sự tụt giảm thương mại toàn cầu diễn ra trong Thế chiến 1 và đại dịch cúm năm 1918 - cũng đã có một sự tái cấu trúc hệ thống tài chính toàn cầu, với việc đồng Bảng Anh đánh mất ưu thế. Tình trạng tương tự cũng có thể xảy ra ngày nay nhưng các dấu hiệu ban đầu chỉ theo cách khác: hướng tới việc đồng đôla càng thêm vững chắc ở trung tâm của hệ thống tài chính toàn cầu.
Cục Dự trữ Liên bang Mỹ đã mở ra các quy tắc hoán đổi với 14 ngân hàng trung ương nước ngoài - cho phép họ bơm đôla vào các hệ thống ngân hàng nội địa - và bắt đầu một chương trình mới cho phép các nước vay được đồng tiền Mỹ bằng cách ký quỹ trái phiếu kho bạc Mỹ. Những quyết sách này đang giúp đảm bảo tình trạng thiếu hụt đôla sẽ không làm tê liệt nền kinh tế thế giới.
Giới chức châu Âu đã tỏ ra miễn cưỡng thực hiện các bước đi nhằm làm cho đồng Euro đóng vai trò trung tâm hơn trong hệ thống tiền tệ toàn cầu, chẳng hạn như phát hành trái phiếu được đảm bảo chung bởi tất cả các thành viên khối đồng tiền chung châu Âu. Và Trung Quốc cũng không muốn cải cách hệ thống tài chính theo những cách có thể cho phép đồng Nhân dân tệ trở nên quan trọng hơn đối với thương mại thế giới.
Mark Carney - cựu Thống đốc Ngân hàng Anh - đã có một bài phát biểu ấn tượng trước các thống đốc ngân hàng trung ương khác hồi tháng 8 năm ngoái, với lập luận rằng hệ thống tài chính và tiền tệ quốc tế hiện nay là không bền vững. Nhưng đại dịch có thể càng củng cố hệ thống khiếm khuyết đó.
"Hệ thống đồng đôla vốn không ổn định, tựa như chiếc xe đạp. Nó không ổn định nhưng nếu bạn là một tay lái lão luyện thì nó lại rất tuyệt. Và Fed đã thể hiện cơ quan này là một tay đua lão luyện trên chiếc xe đạp bá quyền đôla Mỹ", sử gia Tooze bình luận.
Nhiều lần trong 12 năm qua, chúng ta có cảm giác như thể thế giới đang sống lại thời 1918-1939, nhưng được kể lại bởi một sinh viên quên bài, sắp xếp lung tung các sự kiện. Thời kỳ đó cũng có sự sụp đổ của tài chính toàn cầu; sự xuất hiện của một siêu cường kinh tế mới; và một đại dịch - dù không theo đúng trình tự.
Chúng ta có thể không biết chính xác cuộc khủng hoảng hiện thời dẫn tới đâu, đối với kinh tế thế giới hay bất cứ điều gì. Nhưng một điều dường như rõ ràng: Lịch sử chắc chắn rất đáng sợ khi bạn không biết nó sẽ kết thúc thế nào.
" alt=""/>Kinh tế toàn cầu sẽ biến đổi thế nào sau tấn thảm kịch Covid
Theo AP VoteCast - thăm dò mở rộng về bầu cử của hãng tin AP, khoảng 2/3 cử tri cho biết, quan điểm về Tổng thống Trump - ủng hộ hoặc phản đối - đã thúc đẩy lựa chọn của họ. Trong khi đó, chỉ khoảng 1/3 nói điều tương tự về ứng viên Dân chủ Joe Biden.Đây là điển hình chung trên toàn quốc, cũng như ở nhiều bang chiến trường vốn sẽ quyết định ai giành được đa số cử tri đoàn.
 |
Tổng thống Donald Trump muốn làm chủ Nhà Trắng thêm 4 năm nữa sau một nhiệm kỳ nhiều sóng gió. Ảnh: AP |
Các kết quả khảo sát cho thấy, khả năng lãnh đạo, cá tính và uy tín của Trump đã định hình cuộc đua vào Nhà Trắng năm nay, kể cả khi cử tri chật vật đối mặt với một loạt các cuộc khủng hoảng đan xen nhau.
Khi Covid-19 lây lan khắp nước Mỹ, cứ 10 cử tri thì có 4 người cho biết đại dịch là mối quan tâm hàng đầu mà Mỹ đang phải đối mặt. Theo sát sau đó là kinh tế - sự lựa chọn của 3 trong 10 cử tri. Trong một năm bùng nổ làn sóng biểu tình đòi công bằng chủng tộc và tranh cãi về phân biệt chủng tộc, có khoảng 1/10 số cử tri được hỏi coi phân biệt chủng tộc là vấn đề quan trọng nhất.
Theo AP, sự bùng phát của virus corona đến nay đã cướp đi sinh mạng của hơn 230.000 người Mỹ, đồng thời dẫn đến một cuộc tranh cãi chính trị nóng bỏng về cách thức ngăn chặn dịch bệnh này.
Tổng thống Trump chủ trương ưu tiên nền kinh tế hơn so với bảo vệ sức khỏe cộng đồng, tuyên bố Mỹ "đang xoay chuyển" trong nỗ lực ngăn chặn virus. Ông Biden đã mô tả lời hùng biện của đối thủ là nguy hiểm và tuyên bố sẽ có cách tiếp cận tích cực hơn nếu đắc cử.
Các cử tri Mỹ cũng đang bị chia rẽ về việc liệu Mỹ đã ngăn chặn được virus lây lan hay chưa. Khoảng một nửa cho rằng Covid-19 đã được kiểm soát một phần hoặc đa phần. Và khoảng một nửa nói đại dịch đang ngoài tầm kiểm soát. Khoảng 6/10 số cử tri cho biết, chính phủ nên ưu tiên nhiều hơn cho ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh, kể cả làm điều này sẽ tốn kém về kinh tế.
AP cho biết, cử tri ở các bang chiến trường quan trọng có chung lo ngại về virus và sự lây lan của nó. Tại Wisconsin, nơi có số ca bệnh tăng đột biến trong tháng 10, gần một nửa số cử tri coi đại dịch là vấn đề hàng đầu mà đất nước phải đối mặt, và khoảng 6/10 người nói rằng nó chưa được kiểm soát. Khoảng 2/3 muốn chính phủ nên ưu tiên chặn dịch dù kinh tế bị ảnh hưởng.
Theo AP, hai ông Trump và Biden cùng đối mặt với một số lượng cử tri không hài lòng và không tin tưởng. Khoảng 6/10 cử tri không vui với đường lối của đất nước, và khoảng 3/4 không hài lòng hoặc tức giận với cách làm việc hiện tại của chính phủ liên bang.
Đa số cử tri tiết lộ đã quyết định bầu chọn ai từ lâu. Có tới 3/4 nói họ luôn biết phải bỏ phiếu thế nào. Chiến dịch của ông Trump dành phần lớn nỗ lực vào việc tìm ra những cử tri "cố thủ", hơn là thuyết phục những cử tri có thể dễ "xuôi tai".
Năm 2020, hơn 100 triệu người Mỹ đã bỏ phiếu sớm, đích thân tới điểm bầu cử hoặc gửi qua đường bưu điện, tận dụng các quy định mới để thực hiện nghĩa vụ bầu cử an toàn và dễ dàng hơn trong thời kỳ đại dịch.
Tổng thống Trump đã tỏ ra nghi ngờ hệ thống bỏ phiếu mới và tính hợp pháp của việc kiểm phiếu, đồng thời tuyên bố (nhưng không đưa ra bằng chứng) rằng một số cử tri sẽ gian lận. Trong khi đó, cuộc khảo sát cho thấy, cứ 10 người thì có khoảng 3 người nghi ngờ phiếu bầu của mình sẽ được kiểm đúng.
Lo ngại về bỏ phiếu có phần cao hơn ở Pennsylvania, một bang then chốt trong cuộc bầu cử, so với ở các bang khác: 35% không tin kết quả kiểm phiếu sẽ chính xác.
Đại dịch đã động chạm đến nhiều người Mỹ, theo AP. Khảo sát cho thấy, 2/10 số cử tri trên toàn quốc nói một thành viên gia đình hoặc bạn của họ chết vì Covid-19. Và 4/10 hộ gia đình bị mất việc làm, mất thu nhập khi văn phòng, trường học, nhà hàng cùng nhiều cơ sở kinh doanh phải đóng cửa hồi tháng 3 để đối phó với dịch bệnh.
Chiến dịch của Tổng thống Trump đã cố gắng đưa cách thức điều hành nền kinh tế lên thành điểm nhấn hàng đầu trong nỗ lực tái tranh cử của ông, một cuộc chiến khó khăn khi thất nghiệp tăng vọt lên hai con số vào mùa xuân này. Sức phục hồi gần đây có dấu hiệu chững lại khi viện trợ liên bang hết hiệu lực vì chính quyền ông Trump và đảng Dân chủ tại Hạ viện không đạt được thỏa hiệp. Chỉ 4/10 cử tri cho biết nền kinh tế tốt hoặc xuất sắc, số còn lại cho rằng không quá tốt hoặc yếu kém.
Dẫu vậy, khoản viện trợ đã giúp phần lớn nước Mỹ thoát khỏi nỗi đau của suy thoái kinh tế. Khoảng 7/10 người mô tả tài chính cá nhân của họ ổn định, 2/10 bị tụt lại phía sau, và chỉ khoảng 1/10 vượt lên về tài chính.
Căng thẳng về phân biệt chủng tộc cơ cấu gia tăng vào mùa hè này sau khi cảnh sát giết một số người Mỹ da đen, gây ra các cuộc biểu tình ôn hòa và trong một số trường hợp còn bùng phát hỗn loạn, cướp bóc và bạo lực. Tổng thống Trump đặt mình vào vị trí một người bảo vệ cảnh sát và coi những người biểu tình là cực đoan - một phần trong nỗ lực của ông muốn thuyết phục các cử tri lớn tuổi và ở ngoại ô, tầng lớp mà ông nghĩ sẽ chấp nhận thông điệp về luật pháp và trật tự.
Trên toàn quốc, khoảng 3/4 cử tri cho rằng phân biệt chủng tộc là một thách thức nghiêm trọng đối với toàn xã hội nói chung và đối với cảnh sát nói riêng. Khoảng 1/4 nói họ muốn thấy cảnh sát kiên quyết hơn với tội phạm; 1/3 nghĩ cảnh sát quá cứng rắn.
Toàn cảnh Bầu cử tổng thống Mỹ
Thanh Hảo

Điều gì xảy ra nếu bầu cử Tổng thống Mỹ bất phân thắng bại?
Chủ tịch Hạ viện Mỹ Nancy Pelosi cho biết, Quốc hội đã chuẩn bị can thiệp và đưa ra quyết định nếu kết quả bầu cử Tổng thống có tranh cãi.
" alt=""/>Bầu cử tổng thống Mỹ 2020