Ông Lê Ngọc Đức, Tổng giám đốc Tập đoàn Thành Công cho rằng những số liệu là minh chứng cho thấy 2017 là một năm nhiều khó khăn đối với thị trường ô tô Việt. Nhu cầu thị trường có nhiều biến động so với giai đoạn tăng trưởng ổn định trước đó từ năm 2013 – 2016.

Nguyên nhân chủ yếu theo ông Đức chính là do tâm lý chờ đợi của khách hàng về viễn cảnh mua xe rẻ khi thuế về 0% từ năm 2018.

Hiện nay, Việt Nam tham gia rất nhiều các hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó phải kể tới một số hiệp định tác động trực tiếp tới ngành ô tô như Hiệp định thương mại tự do ASEAN, các hiệp định song phương Việt Nam với Nhật Bản, Hàn Quốc, Hiệp định thương mại tự do ASEAN – Trung Quốc.

Trong đó, Hiệp định thương mại tự do ASEAN (AFTA) có những tác động rõ rệt nhất đối với ngành ô tô.

Theo ông Đức, việc đưa các dòng thuế nhập khẩu ô tô về 0% trong năm 2018, các sản phẩm ô tô nguyên chiếc (CBU) sẽ được nhập khẩu từ ASEAN về Việt Nam với mức giá rất cạnh tranh khiến cơ hội doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp trong nước bị thu hẹp.

Trong khi đó, ngành công nghiệp ô tô Việt Nam rất khó khăn vì công nghiệp phụ trợ chưa phát triển. Nền tảng sản xuất ô tô mới chỉ dừng lại lắp ráp CKD đơn giản, hoặc sản xuất các linh kiện còn ở quy mô rất nhỏ.

“Khi hiệp định AFTA có hiệu lực toàn phần thì ngành công nghiệp ô tô trong nước vô cùng khó khăn”, Tổng giám đốc Tập đoàn Thành Công nhận định.

Thực tế cho thấy, một số hãng xe Nhật Bản với lợi thế về các cơ sở sản xuất tại ASEAN được phát triển mạnh mẽ ở các quốc gia như Thái Lan và Indonesia đã và đang mở rộng sản phẩm nhập khẩu nguyên chiếc như các mẫu xe Fortuner (nhập khẩu từ Indonesia), Civic, Everest (từ Thái Lan), các mẫu xe bán tải như Ranger, Colorado, BT-50 (đa phần nhập khẩu từ Thái Lan).

Tỷ trọng các sản phẩm nhập khẩu từ ASEAN đã tăng từ mức dưới 20% trong năm 2016 lên 62% trong năm 2017.

“Số liệu đã cho thấy xu hướng tăng trưởng rất nhanh của các sản phẩm CBU nhập khẩu từ ASEAN và trong năm 2018 dự báo con số này sẽ tiếp tục tăng khi nhiều sản phẩm mới đang được các hãng xe Nhật lên kế hoạch nhập về như Wigo từ Indonesia, CRV từ Thái Lan… việc này đặt ra thách thức đối với các sản phẩm lắp ráp, sản xuất trong nước sẽ phải đầu tư mạnh mẽ hơn cũng như tiết giảm chi phí tối đa để đảm bảo giá thành cạnh tranh”, ông Đức cho hay.

Cũng theo Tổng giám đốc Tập đoàn Thành Công, một loạt chính sách ban hành tại Nghị định 116 hay Nghị định 125 về lộ trình miễn thuế nhập khẩu linh kiện CKD là những chính sách cần thiết để khuyến khích, hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp trong nước. Tuy nhiên ông cho rằng vẫn “chưa đủ mạnh” để tạo ưu thế đáng kể cho các sản phẩm sản xuất lắp ráp trong nước so với các sản phẩm nhập khẩu nguyên chiếc từ ASEAN.

Hiện tại theo tính toán của doanh nghiệp, mức giảm giá bán lẻ cho các sản phẩm sản xuất lắp ráp theo cơ sở từ Nghị định 125 tối đa chỉ dao động từ 12 – 15 %, trong khi đó nếu được giảm thuế từ 30%  về 0%, các sản phẩm nhập khẩu nguyên chiếc sẽ có thể giảm từ 23 – 25% giá bán lẻ so với hiện nay.

Còn đối với Nghị định 116, các giấy tờ thủ tục liên quan như giấy phép kinh doanh nhập khẩu ô tô (hiện một số doanh nghiệp đã được cấp loại giấy này), các loại giấy chứng nhận kiểu loại ô tô, phiếu xuất xưởng hay các tài liệu đánh giá chất lượng nhà xưởng sẽ chỉ là các giải pháp ngắn hạn.

“Về dài hạn khi các quy trình phối hợp giữa nhà nhập khẩu và hãng xe nước ngoài được thống nhất, sẽ không có nhiều khó khăn đáng kể để đưa các sản phẩm nhập khẩu về Việt Nam. Từ đó xu hướng nhập khẩu xe nguyên chiếc về Việt Nam sẽ tiếp tục tăng cao”, ông Đức nhận định.

Giải pháp nào cho ô tô sản xuất trong nước?

Tổng giám đốc Tập đoàn Thành Công kiến nghị Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài Chính để điều chỉnh, ban hành các chính sách liên quan đến thuế phí. Cụ thể, miễn thuế tiêu thụ đặc biệt cho phần giá trị sản xuất trong nước áp dụng đối với sản phẩm ô tô.

Thứ hai, miễn giảm thuế nhập khẩu nguyên, vật liệu cho các nhà sản xuất linh kiện đầu tư tại Việt Nam cùng với các cam kết của doanh nghiệp về đầu tư dài hạn, sản lượng và sử dụng nhân lực, chuyển giao công nghệ.

Về giải pháp của ngành sản xuất ô tô, Bộ Công Thương cho biết có các biện pháp để kiểm soát tốt lượng ô tô nhập khẩu và hỗ trợ cho sản xuất trong nước.

Cụ thể, Bộ Công Thương sẽ hỗ trợ thúc đẩy nhanh dự án của Trường Hải và Thành Công (Tập đoàn Thành Công đã ký thoả thuận hợp tác với Hyundai Motor Hàn Quốc trong việc hợp tác sản xuất xe du lịch Hyundai tại Việt Nam. Còn Tập đoàn Trường Hải đã tiến hành khởi công xây dựng nhà máy sản xuất ô tô tại khu phức hợp Chu Lai. Đây là những tín hiệu tốt cho việc tăng lương ô tô sản xuất, lắp ráp trong nước trong thời gian tới”.

Bộ Công Thương sẽ phối hợp với Bộ Tài chính để đề xuất xử lý các vấn đề về điều chỉnh thuế nhập khẩu linh kiện và phụ tùng theo nguyên tắc thấp hơn mức thuế nhập khẩu ô tô thành phẩm theo cam kết đã ký.

Đồng thời nghiên cứu khả năng áp dụng mức thuế tiêu thụ đặc biệt đối với xe có tỷ lệ nội địa hoá cao (không đánh thuế tiêu thụ đặc biệt đối với phần giá trị tạo ra trong nước); xây dựng chuỗi cung ứng ngành ô tô cho các doanh nghiệp sản xuất và lắp ráp ô tô trong và ngoài nước.

Về dài hạn, có các cơ chế chính sách thu hút đầu tư từ các Tập đoàn đa quốc gia đầu tư các dự án có quy mô lớn tại Việt Nam, đặc biệt tập trung vào các thương hiệu và dòng xe chưa có tại khu vực ASEAN, nhằm tạo điều kiện để các doanh nghiệp trong nước tham gia sâu nhất vào chuỗi sản xuất ô tô đa quốc gia.

Hiện một số doanh nghiệp như Viettel, VinGroup, VNPT, Bkav… đã tạo ra nhiều sản phẩm rất ấn tượng, thậm chí không nhiều quốc gia trên thế giới có thể làm được và nuôi khát vọng đưa sản phẩm của Việt Nam cạnh tranh với các tập đoàn lớn trên toàn cầu.

Bộ TT&TT cho biết đã báo cáo với Thủ tướng Chính phủ đề xuất tổ chức diễn đàn về “Phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam” và Thủ tướng đã đồng ý giao cho Bộ TT&TT đại diện cho Việt Nam đứng ra tổ chức diễn đàn này. Bộ TT&TT cho rằng, muốn phát triển công nghệ thì phải phát triển doanh nghiệp công nghệ, trong các doanh nghiệp công nghệ thì doanh nghiệp công nghệ ICT là chủ đạo. Bộ TT&TT đã yêu cầu các đơn vị và doanh nghiệp tham gia diễn đàn này sẽ thảo luận các vấn đề rõ ràng, cụ thể. Đây cũng là lần đầu tiên Việt Nam tuyên bố phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam, trong đó phát triển doanh nghiệp công nghệ theo hướng ứng dụng công nghệ để giải các bài toán Việt Nam. Bên cạnh đó, để phát triển công nghiệp ICT, Bộ trưởng Bộ TT&TT Nguyễn Mạnh Hùng gợi ý nên chọn một số tỉnh có điều kiện để làm thí điểm trước, ủng hộ việc phát triển doanh nghiệp công nghệ theo hướng ứng dụng nhằm giải quyết bài toán của tỉnh…

Hiện nay, trong lĩnh vực ICT ở Việt Nam có khoảng gần 50.000 doanh nghiệp hiện đang hoạt động với doanh thu cỡ khoảng 100 tỷ USD. Mục tiêu sắp tới của Bộ TT&TT là muốn có khoảng 100.000 doanh nghiệp và thay vì lắp ráp, gia công thì chuyển hướng mới với những doanh nghiệp sản xuất ra sản phẩm Việt Nam, giải quyết bài toán Việt Nam và từ đó đi ra nước ngoài.

Tại Hội nghị giao ban Quản lý nhà nước đầu tháng 8/2018, Bộ TT&TT cho biết sẽ xúc tiến thành lập Cục Công nghiệp ICT với nhiệm vụ thúc đẩy sản xuất thiết bị đầu cuối, thiết bị mạng lưới made in Việt Nam, đẩy mạnh ngành công nghiệp điện tử, trong đó có công nghiệp quốc phòng và phát triển IoT, công nghệ 4.0. Tại Hội nghị này, lãnh đạo Bộ TT&TT yêu cầu Tập đoàn Viettel từ nay tổ chức đấu thầu thiết bị viễn thông tại thị trường Việt Nam cũng như các thị trường quốc tế phải mời VNPT tham gia đấu thầu và ngược lại VNPT cũng phải mời Viettel tham gia đấu thầu vào các dự án của VNPT. VNPT, Viettel - hai doanh nghiệp đã sản xuất được các thiết bị viễn thông, CNTT cần cung cấp cho các nhà mạng còn lại dùng thử. Nếu chất lượng tương đương, giá cả tương đương phải ưu tiên dùng hàng sản xuất trong nước. MobiFone cần đầu tư cho nghiên cứu và phát triển thông qua việc thành lập Viện nghiên cứu phát triển và sản xuất.

Hiện một số doanh nghiệp như Viettel, VinGroup, VNPT, Bkav… đã tạo ra nhiều sản phẩm rất ấn tượng, thậm chí không nhiều quốc gia trên thế giới có thể làm được và nuôi khát vọng đưa sản phẩm của Việt Nam cạnh tranh với các tập đoàn lớn trên toàn cầu.