Lịch sử rất quan trọng và là một bộ phận không thể tách rời khỏi đời sống của chúng ta. Đó là cuốn cẩm nang giúp chúng ta hiểu về quá khứ, kết nối với hiện tại và hướng tới tương lai.

Hiện nay, với sự bùng nổ của mạng xã hội, không khó để chúng ta bắt gặp những câu chuyện thú vị về lịch sử trên các nền tảng. Tuy nhiên, những câu chuyện này có đúng hay không, chúng ta phải làm sao để không bị lừa, có cách nào giúp chúng ta tự kiểm định thông tin để tự bảo vệ bản thân khỏi những mẩu chuyện bịa đặt về lịch sử.

Trong cuốn Sử bịa: 101 điều chưa từng xảy ra trong lịch sử, tác giả Jo Hedwig Teeuwisse không chỉ đưa ra cảnh báo với độc giả về những “bằng chứng” giả tạo đang lan truyền trên Internet, mà còn chỉ ra 101 câu chuyện về lịch sử tưởng thật nhưng hóa ra không phải thâ. Tác giả cũng mong độc giả sẽ có ý thức phê phán và kiểm chứng hơn với mọi thông tin lịch sử mà họ tiếp nhận.

Sách Sử bịa: 101 điều chưa từng xảy ra trong lịch sử. Ảnh: PT.

Sử bịa nguy hiểm như thế nào?

Jo Hedwig Teeuwisse là một nhà nghiên cứu lịch sử nổi tiếng người Hà Lan, có nhiều năm kinh nghiệm làm việc trong các bảo tàng, triển lãm, và các dự án lịch sử quốc tế. Bà được biết đến với cái tên The Fake History Hunter - Thợ Săn Sử Bịa, với hàng loạt bài viết vạch trần những “sự thật” lịch sử trên các phương tiện truyền thông xã hội.

Ngay ở phần mở đầu của cuốn sách, bằng kinh nghiệm của một chuyên gia trong lĩnh vực phân tích và xác thực tư liệu lịch sử, Hedwig Teeuwisse đã chỉ cho chúng ta sử bịa là gì và nó nguy hiểm như thế nào.

Theo bà, sử bịa rất giống tin giả, ngoại trừ việc đó là những tin đã khá cũ. Một số tin bịa đặt này có vẻ hài hước hoặc khá vô hại nhưng cũng có không ít tin bịa đặt khác lại thực sự gây hại và nguy hiểm.

Chẳng hạn: những huyền thoại, những trích dẫn sai lệch và những bức ảnh mô tả không đúng sự thật được chia sẻ trong đại dịch Covid-19. Mọi người sử dụng những câu chuyện về Cái chết Đen, dịch cúm Tây Ban Nha và những điều rất thương tâm có liên quan, được cho là bắt nguồn từ những bộ óc thông minh trong quá khứ để kêu gọi đeo khẩu trang, tuân thủ các quy tắc phong tỏa, hay lưu tâm đến Covid-19, hoặc để cố gắng thuyết phục người khác làm điều ngược lại.

Lịch sử cũng bị lạm dụng một cách nghiêm trọng bởi những người đang cố gắng hạ thấp hoặc đề cao nền văn minh nào đó, chẳng hạn bằng cách tuyên bố người châu Phi không biết bánh xe là gì cho đến khi thực dân châu Âu đến, hoặc người châu Âu không biết tắm rửa và xà phòng cho đến khi người Moor (người Berber, người châu Phi da đen, người Ả Rập có nguồn gốc Bắc Phi) biến họ trở thành thuộc địa.

Theo Hedwig Teeuwisse lý do khiến sử bịa tràn lan trên mạng hiện nay là bởi phương tiện truyền thông xã hội có thể làm cho người làm những nội dung này giàu có; việc tạo ra nội dung được chia sẻ phổ biến chính là phi vụ làm ăn lớn... Do vậy, ta không thể ngăn các tài khoản X, Facebook… hám lợi, cũng như những người quyền lực khác sử dụng và lạm dụng lịch sử. Nhưng ít nhất, ta có thể làm điều gì đó để ngăn không cho họ truyền bá sử bịa - tất cả những gì mà ta cần là khảo cứu và kiến thức.

Bên cạnh những thông tin sử bịa tràn lan trên mạng, theo tác giả sách cũng có những huyền thoại được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác mà không bị nghi ngờ. Ngay cả những thông tin chúng ta tìm hiểu được trong viện bảo tàng thì không phải lúc nào cũng đúng. Hầu hết chúng ta đều có ký ức về một số câu chuyện thực sự kỳ lạ và xa vời từ những người hướng dẫn ở bảo tàng hoặc lâu đài, mà hóa ra, về sau ta mới biết là hoàn toàn sai sự thật.

"Thợ săn sử bịa" Jo Hedwig Teeuwisse. Nguồn: historischnieuwsblad.

Lật tẩy những lầm tưởng lịch sử

Điều gì sẽ xảy ra nếu những câu chuyện được xem là biểu tượng của lịch sử lại chỉ là những câu chuyện được bịa đặt tinh vi? Trong cuốn sách Top of Form, Hedwig Teeuwisse đã chỉ cho chúng ta 101 câu chuyện về lịch sử tưởng thật nhưng hóa ra không.

Điển hình trong số đó là câu chuyện về Napoléon Bonaparte và chiếc mũi tượng Nhân Sư.

Từ lâu, người ta truyền tai nhau rằng trong chuyến viếng thăm Ai Cập, Napoléon đã cho binh lính bắn phá chiếc mũi tượng Nhân Sư vì cho rằng nó không mang dáng dấp châu Âu.

Thế nhưng, Teeuwisse chứng minh rằng chiếc mũi của tượng Nhân Sư đã bị hư hại từ trước khi Napoléon ra đời. Thực tế, nhiều ghi chép từ thế kỷ 15 đã đề cập đến tình trạng hư hại của bức tượng, và các nhà khảo cổ cũng phát hiện dấu vết hư hỏng có từ hàng thế kỷ trước. Câu chuyện về hành động phân biệt chủng tộc của Napoléon đã bị bóp méo để làm công cụ tuyên truyền, chứ hoàn toàn không có thật.

Một câu chuyện khác, đầy ấn tượng và phổ biến không kém, là phát ngôn nổi tiếng của Nữ hoàng Pháp Marie Antoinette với câu nói “Hãy để họ ăn bánh ga-tô!” khi nghe tin dân chúng không có bánh mì để ăn.

Thực tế, không có bất kỳ bằng chứng nào cho thấy Marie Antoinette đã nói câu này. Nhiều khả năng, câu nói đó thuộc về một công chúa khác thời bà còn rất nhỏ, và câu chuyện đã được truyền miệng từ thế hệ này sang thế hệ khác, trở thành biểu tượng của sự vô cảm và xa rời thực tế.

Teeuwisse khẳng định rằng đây là ví dụ rõ nét cho cách truyền thông có thể bóp méo và lan truyền một cách sai lệch về cuộc sống của người nổi tiếng để tạo ra những câu chuyện hấp dẫn.

Bên cạnh các câu chuyện cụ thể, Teeuwisse nhấn mạnh rằng sử bịa là dấu hiệu cho thấy xã hội hiện đại dễ bị tác động ra sao trước những thông tin gây tranh cãi.

Trong thời đại mà chỉ cần một cú nhấp chuột là có thể truyền đi hàng triệu tin tức, sách Sử bịalà lời cảnh báo về sự nguy hiểm của việc tiếp thu thông tin mà không kiểm chứng. Jo Hedwig Teeuwisse hy vọng rằng, qua cuốn sách này, độc giả sẽ ý thức hơn về việc tra cứu và tự mình xác minh các thông tin trước khi tin tưởng vào chúng.

Cuốn sách còn chỉ ra rằng lịch sử không phải là một mảng kiến thức cố định. Qua thời gian, những phát hiện khảo cổ mới, sự phát triển của khoa học và công nghệ giúp chúng ta hiểu biết sâu hơn và đôi khi thậm chí phải viết lại lịch sử.

Điều đó không chỉ mở ra cơ hội để chúng ta tìm hiểu về những điều mới mẻ, mà còn yêu cầu chúng ta phải thận trọng với những thông tin cũ kỹ, và đặc biệt là các lầm tưởng tưởng chừng vô hại.

Những hiểu biết sai lệch này có thể dẫn đến những hệ lụy không lường trước, và sách Sử bịachính là công cụ để độc giả tự trang bị khả năng nhận diện và phân tích thông tin một cách cẩn thận.

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

Nhà văn Quỳnh Dao. Ảnh: UDN.

Tin tức nhà văn Quỳnh Dao qua đời ở tuổi 86 đã gây chấn động tại Trung Quốc. Trên trang mạng xã hội Weibo, hàng loạt chủ đề về “bà hoàng tiểu thuyết lãng mạn” của Trung Quốc đã lọt vào top tìm kiếm. Trong đó, mối quan tâm về gia tài của Quỳnh Dao thu hút hơn 8 nghìn bài thảo luận và gần 100 triệu lượt xem chỉ sau một ngày.

Cho đến nay, vẫn chưa có con số thống kê cụ thể về khối tài sản của nhà văn Quỳnh Dao. Song, với lượng lớn tác phẩm và độ nổi tiếng được giữ vững qua hàng thập kỷ, người ta ước tính số tiền bản quyền của bà có thể lên đến hơn 1 tỷ nhân dân tệ (khoảng 3,5 nghìn tỷ VND).

“Đế chế kinh doanh” từ ngòi bút

Nhà văn Quỳnh Dao, tên thật là Trần Triết, sinh năm 1938 tại Tứ Xuyên, Trung Quốc. Xuất thân trong một gia đình trí thức nổi tiếng, bà sớm tìm thấy đam mê sáng tác và trở thành tác giả của những tiểu thuyết đình đám như Hoàn Châu Cách Cách, Dòng sông ly biệt,...

Thời kỳ sáng tác đỉnh cao của Quỳnh Dao kéo dài gần 4 thập kỷ từ những năm 1960 đến những năm 1990. Thời điểm đó, những chuyện tình lãng mạn lẫn lâm li bi đát của Quỳnh Dao thu hút nhiều thế hệ độc giả, đặc biệt là giới trẻ.

Thế giới tình yêu mà bà tạo ra một cách tự nhiên cũng đem lại giá trị thương mại lớn cho ngành xuất bản. Theo Fonix Weekly, vào những năm 1990, nhà xuất bản Hoa Thành đã mua bản quyền các tác phẩm của Quỳnh Dao xuất bản tại Trung Quốc với tổng số tiền lên đến 3 triệu nhân dân tệ (hơn 10 tỷ VND ở hiện tại). Trang này cũng ước tính nếu tính cả số sách lậu, số tiền bà thu được từ bản quyền sách có thể tăng gần gấp ba lần.

Nhà văn Quỳnh Dao có nhiều tác phẩm nổi tiếng tại Trung Quốc và trên thế giới. Ảnh: Shang Chong Ming.

Chưa dừng lại ở đó, nắm bắt xu hướng đang lên của dòng phim tình cảm, Quỳnh Dao và chồng là Bình Hâm Đào quyết định thành lập công ty chuyên chuyển thể tác phẩm của bà thành phim. Từ giữa những năm 1990, phim truyền hình Quỳnh Dao quét qua làng điện ảnh và truyền hình như một cơn lốc. Trong đó, điều đẩy “cơn sốt Quỳnh Dao” lên đến đỉnh điểm chính là hai tác phẩm Hoàn Châu Cách Cáchvà Tân dòng sông ly biệt.

Nhà văn nổi tiếng, doanh nhân thành công

Ngày nay, khái niệm "nền kinh tế Quỳnh Dao" được nhắc đến để chỉ mô hình kinh doanh tích hợp tiểu thuyết - xuất bản - điện ảnh - truyền hình của gia đình bà. Mô hình này không chỉ giúp vợ chồng Quỳnh Dao thu được khoản lợi nhuận lớn, mà còn giúp cho nhiều ngôi sao vươn lên trong ngành giải trí Trung Quốc.

Khái niệm "nền kinh tế Quỳnh Dao" được nhắc đến để chỉ mô hình kinh doanh tích hợp tiểu thuyết - xuất bản - điện ảnh - truyền hình.

Số tiền mà Quỳnh Dao thu được từ các bộ phim chuyển thể thậm chí còn lớn hơn nhiều so với tiền bản quyền sách. Theo tạp chí Doanh nhân Trung Quốc, vào thời kỳ đỉnh cao của phim truyền hình Quỳnh Dao, chỉ riêng phí bản quyền cho ba phần của bộ phim Hoàn Châu Cách Cáchở Trung Quốc đã lên tới hơn 100 triệu nhân dân tệ. Cộng thêm số tiền bản quyền ở nước ngoài, con số này lên đến hơn 500 triệu nhân dân tệ (hơn 1.700 tỷ VND).

Triển lãm sách và phim chuyển thể từ tiểu thuyết của nhà văn Quỳnh Dao vào tháng 9/2024. Ảnh: Li Na.

Nhiều bộ phim truyền hình nổi tiếng khác cũng được chuyển thể từ tiểu thuyết của Quỳnh Dao. Tổng số tiền bản quyền phim truyền hình của bà được ước tính lên đến hơn 1 tỷ nhân dân tệ (khoảng 3,5 nghìn tỷ VND).

Ngoài viết tiểu thuyết, công việc của Quỳnh Dao còn mở rộng sang việc phát triển các sản phẩm liên quan và nội dung phái sinh. Bà viết lời cho các bài hát chủ đề trong phim, tham gia vào nhiều lĩnh vực như kịch sân khấu, nhạc kịch nhằm đáp ứng nhu cầu đa dạng của người hâm mộ đồng thời mở rộng doanh thu thương mại.

Quỳnh Dao không chỉ là một nhà văn nổi tiếng mà còn là một doanh nhân thành công. Bên cạnh công ty xuất bản sách văn học nổi tiếng do chồng bà thành lập, Quỳnh Dao còn sở hữu ba công ty điện ảnh và truyền hình.

Tạp chí Doanh nhân Trung Quốcmột lần nữa đưa ra ước tính rằng tổng giá trị tài sản của Quỳnh Dao có thể lên đến hơn 2,5 tỷ nhân dân tệ (tương đương 340 triệu USD hoặc 8,8 nghìn tỷ VND).

Ngay cả sau khi đã qua đời, các tác phẩm của Quỳnh Dao được nhận định vẫn sẽ tiếp tục mang lại giá trị cho nền giải trí Trung Quốc.

Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Tri Thức - Znews

Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Tri Thức - Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: [email protected]. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.

NSƯT Chiều Xuân và con gái Hồng Khanh.

Ở tuổi 54, dù đã lên chức bà ngoại nhưng nhan sắc của NSƯT Chiều Xuân vẫn được ngưỡng mộ trong showbiz bởi độ trẻ trung, đằm thắm hơn tuổi. 

Từng chia sẻ về bí quyết giữ gìn nhan sắc trẻ đẹp, Chiều Xuân khẳng định quan trọng nhất là tinh thần thật sảng khoái và một cuộc sống đầy năng lượng. Nữ nghệ sĩ cũng xây dựng lối sống lành mạnh, không trang điểm quá nhiều. Ngoài bộ môn khí công được học khi còn trẻ, thời điểm hiện tại, Chiều Xuân áp dụng bộ môn yoga để giữ gìn vóc dáng.