>>Kỳ 1: Quá khứ nghèo khổ của nữ đại gia giàu nhất nhì Phan Thiết

Cổ phần hàng không, buôn bất động sản

Năm 1932, Phan Thiết được nâng lên thành đô thị cấp 3, tỉnh lỵ tỉnh Bình Thuận và được chính quyền bảo hộ bấy giờ kiến thiết lại.

Khi ấy, chính quyền bảo hộ có chủ trương khuyến khích phát triển đô thị Phan Thiết nên đã kêu gọi và hỗ trợ những thương gia, nhất là các thương gia địa phương mở đường, xây phố, lập chợ. Nhiều phố xá và chợ búa ở Phan Thiết được xây dựng giai đoạn này như chợ Gò, chợ Đồn, chợ Lớn....

Nắm bắt cơ hội này, bà Lục Thị Đậu (SN 1888) từ Mũi Né vào Phan Thiết mua hơn 20 căn nhà phố trên đường Hải Thượng Lãn Ông (đường phố chính của Phan Thiết thời ấy) để ở và cho thuê.

Từ đó, bà chính thức bước chân vào lĩnh vực kinh doanh bất động sản. Đến cuối thập niên 50, tại Phan Thiết, bà Đậu có hơn 100 căn nhà phố nằm trên các tuyến đường chính, khu thương mại sầm uất như Lý Thường Kiệt, Nguyễn Thái Học, Nguyễn Hoàng (Lê Hồng Phong ngày nay), Trương Công Định, Yersin, khu chợ củi...

Bà cũng vào thị xã La Gi (Bình Thuận) mua 30 căn nhà phố ngay tại khu chợ.

Phố Lầu ở Mũi Né do bà Lục Thị Đậu xây để bán và cho thuê.

Tại Sài Gòn, bà có hơn 25 căn nhà phố trên các tuyến đường phố chính thời đó như Hùng Vương, Nguyễn Cư Trinh, Bến Chương Dương... và một xưởng cưa tại Gò Vấp.

Ở làng Khánh Thiện (Mũi Né), quê hương mình, năm 1962 bà cho xây dựng 20 căn nhà phố lầu đầu tiên. Dãy phố này có thể nói là hiện đại nhất tại Mũi Né thập niên 60 - 70.

Không chỉ kinh doanh lĩnh vực đất đai, bà còn là cổ đông lớn của Hãng hàng không Air Vietnam và Công ty Dentaco chuyên kinh doanh máy cày, máy kéo lớn nhất Sài Gòn.

Ngoài ra, quá trình tìm hiểu tư liệu về cuộc đời bà, chúng tôi hết sức bất ngờ với số diện tích đất đai, ruộng vườn mà bà Đậu sở hữu lên đến con số hàng trăm mẫu (hecta) ở các vùng Hàm Thắng, Lại Yên, Hàm Đức, Hồng Sơn, Ma Lâm, Hàm Liêm...

Bà Đậu bỏ tiền ra mua đất khai hoang, vỡ đất thành ruộng sau đó cho thuê lại. Người thuê đất trả bằng lúa, hoa màu.

Bởi vậy bà Đậu có một kho lúa rất lớn tại khu đất 60 Hải Thượng Lãn Ông mà người dân Phan Thiết thời đó ai cũng biết.

Mở đường, xây trường, ủng hộ kháng chiến

Từ trước thập niên 30 thế kỷ XX, mọi giao thương, đi lại từ Mũi Né đến các nơi khác chủ yếu là bằng đường biển. Do đặc thù Mũi Né là bãi ngang nên đường biển từ Mũi Né đi các nơi khác chỉ thuận lợi trong sáu tháng mùa gió Nam (nồm), đến mùa gió Bắc (bấc) việc đi lại hết sức khó khăn.

Ngoài đường biển thì đường bộ từ Phan Thiết đi Mũi Né hầu như không có, chỉ có đường mòn bộ hoặc đi ngựa.

Bà Đậu đã đề xuất với chính quyền để bà bỏ tiền ra làm con đường xe hơi từ Phan Thiết đi Mũi Né.

Do địa hình cát nóng, gió thổi mạnh và không an toàn do nạn trộm cướp nên ít ai dám mạo hiểm đi bằng con đường mòn này. Vì vậy hoạt động giao thông, giao thương và đời sống của nhân dân tại Mũi Né hết sức khó khăn.

Xuất phát từ những lý do đó bà Đậu đã đề xuất với chính quyền bảo hộ để bà bỏ tiền ra làm con đường xe hơi từ Phan Thiết đi Mũi Né. Thời đó, kỹ thuật thi công chủ yếu bằng sức người trên địa hình gió cát, phải mất 3 năm mới hoàn thành xong tuyến đường gần 20km này.

Năm 1922, việc khánh thành con đường xe hơi Phan Thiết đi Mũi Né là một sự kiện quan trọng ở Trung Kỳ. Trước hành động nghĩa hiệp này, triều đình Huế đã tặng cho bà Đậu bốn chữ “Hào Nghĩa Khả Gia”.

Đường Phan Thiết - Mũi Né xưa.

Có đường xe hơi nhưng thời đó người dân các làng Khánh Thiện, Thạch Long, Long Sơn (Mũi Né) chỉ có một trường tiểu học công lập. Học sinh học hết tiểu học chỉ nhà khá giả mới có điều kiện cho con vào Phan Thiết ở trọ theo học tiếp trung học.

Do vậy số học sinh được học tiếp trung học ở Mũi Né rất ít, đếm được trên đầu ngón tay. Thương người dân quê mình, năm 1942, bà Đậu đã xuất tiền xây dựng trường trung học Hải Long rồi giao lại cho nhà nước quản lý.

Nhiều thế hệ học sinh Mũi Né giai đoạn 1942 - 1970 đều nhớ tấm bia ở sân trường trung học Hải Long ghi dòng chữ “Bà Lục Thị Đậu phụng cúng”. Nghĩa cử này của bà đã được vua Bảo Đại ân tặng “Nhị Hạng Long Bội Tinh”.

Ngoài ra không chỉ lập trường ở Mũi Né, bà Đậu còn xây dựng trường tiểu học tại Phú Hài và được chính quyền sở tại cho phép khai khẩn đất đai để xây chùa ở khu vực lầu ông Hoàng ngày nay.

Theo tài liệu lịch sử Nam Bộ kháng chiến, năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành công, nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, nền tài chính kiệt quệ, kho bạc trống rỗng. 

Hưởng ứng lời kêu gọi “Tuần lễ vàng” trong cả nước từ 17 đến 24-9-1945 của Hồ Chủ tịch, tại Bình Thuận,  cùng với các bà Dương Thị Lâu, Nguyễn Thị Thềm, bà Lục Thị Đậu đã tham gia ủng hộ vàng cho Chính phủ.

Ngôi trường do bà Lục Thị Đậu xây tặng năm xưa.

Do không có con nên vợ chồng bà Lục Thị Đậu xin một người con trai về nuôi và đặt tên là Lương Xuân. Vợ chồng bà đã đồng ý cho người con nuôi duy nhất của mình tham gia kháng chiến.

Ông Lương Xuân đảm nhiệm chức vụ tiểu đội trưởng cảm tử đội Phan Thiết. Năm 1948, trên đường đi công tác ông Lương Xuân bị mật thám bắt và xử tử tại khu vực xóm Đầm (Bình Hưng, Phan Thiết).

Cả một đời tần tảo, làm giàu cho mình và đóng góp cho xã hội nhiều điều hay, bà Lục Thị Đậu xứng đáng được người đời ghi nhớ.

Bà mất năm 1974, hưởng thọ 86 tuổi và được an táng trong phần mộ do bà xây dựng sẵn tại phường Phú Hài (Phan Thiết).

Quá khứ nghèo khổ của nữ đại gia giàu nhất nhì Phan Thiết

Từ một người phụ nữ nghèo khổ, thất học, bà đã vượt lên số phận để trở thành thương gia giàu có bậc nhất nhì Phan Thiết.

Hướng tới "Ngày vì người nghèo" và Tháng cao điểm vì người nghèo, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các bộ, ngành sẽ tổ chức nhiều hoạt động thiết thực nhằm vận động các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức, cá nhân ủng hộ, hỗ trợ người nghèo; biểu dương, ghi nhận các huyện, xã, hộ gia đình, cá nhân điển hình vươn lên thoát nghèo.  

Cụ thể, chương trình truyền hình trực tiếp “Cả nước chung tay vì người nghèo” 2018 sẽ được tổ chức lúc 20h ngày 17/10 tại Cung Văn hóa hữu nghị Hà Nội, được phát sóng trực tiếp trên Đài Truyền hình Việt Nam. 

Chương trình là sự ghi nhận động viên, tôn vinh các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, nhất là các doanh nghiệp, doanh nhân trong nhiều năm qua đã có nhiều hoạt động thiết thực giúp đỡ những người có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, cộng đồng (khu dân cư, xã, huyện) nghèo thông qua Quỹ “Vì người nghèo” và Chương trình an sinh xã hội.

Theo tổng hợp từ Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, qua 18 năm từ khi phát động cuộc vận động ủng hộ người nghèo đến nay (17/10/2000 - tháng 9/2018), các doanh nhiệp, cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước đã ủng hộ hơn 50.000 tỷ đồng.  Trong đó, ủng hộ qua Quỹ vì người nghèo Trung ương và quỹ 3 cấp ở địa phương gần 14.000 tỷ đồng; ủng hộ trực tiếp chương trình an sinh xã hội ở các địa phương được hơn 36.000 tỷ đồng (riêng các ngân hàng thương mại đã ủng hộ hơn 9.000 tỷ đồng).

Từ những nguồn lực trên và cùng với ngân sách nhà nước, quỹ đã hỗ trợ để xây dựng, sửa chữa được gần 1,5 triệu căn nhà đại đoàn kết cho hộ nghèo, cận nghèo, hộ khó khăn; hỗ trợ hàng chục triệu lượt hộ nghèo về vốn, tư liệu sản xuất; hỗ trợ hàng ngàn công trình dân sinh (trường học, trạm xá, cầu dân sinh, đường giao thông nông thôn...).

Tại Chương trình truyền hình trực tiếp năm 2017 đã có 104 doanh nghiệp, đơn vị, cá nhân đăng ký ủng hộ Quỹ “Vì người nghèo” và chương trình an sinh xã hội với số tiền gần 280 tỷ đồng, trong đó qua Quỹ “Vì người nghèo” trên 52 tỷ đồng, chương trình an sinh xã hội trên 227 tỷ đồng và tin nhắn ủng hộ người nghèo qua cổng thông tin điện tử nhân đạo Quốc gia 1400.

Cùng với Chương trình truyền hình trực tiếp “Cả nước chung tay vì người nghèo” năm 2018, Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức đợt nhắn tin ủng hộ người nghèo qua cổng thông tin nhân đạo Quốc gia 1400 theo cú pháp: soạn VNN gửi 1409. Với mỗi tin nhắn, người ủng hộ sẽ đóng góp 20.000 đồng vì người nghèo..

Cũng trong dịp này, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội - cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương các Chương trình mục tiêu quốc gia phối hợp với các bộ, ngành liên quan, tổ chức Hội nghị biểu dương huyện, xã, hộ gia đình điển hình vươn lên thoát nghèo giai đoạn 2016-2020 (sáng 12/10) và Trao giải báo chí "vì người nghèo" (chiều 12/10).

Ngọc Minh - Phương Cúc - Văn Minh