Một nghiên cứu so sánh các gia đình của những đứa trẻ nằm trong số 5% những cá nhân sáng tạo nhất trong hệ thống trường học của chúng với những đứa trẻ không sáng tạo lắm. Cha mẹ của trẻ bình thường có trung bình sáu nguyên tắc, như thời gian biểu cụ thể để làm bài tập về nhà và lên giường đi ngủ. Phụ huynh của trẻ rất sáng tạo có trung bình không đến một quy tắc.

Sự sáng tạo có thể khó nuôi dưỡng, nhưng lại rất dễ bị ngăn chặn. Bằng việc hạn chế các nguyên tắc, cha mẹ khuyến khích con cái tự suy nghĩ cho bản thân. Họ có xu hướng "chú trọng các giá trị đạo đức, hơn là các nguyên tắc cụ thể", Teresa Amabile, nhà tâm lý học của Đại học Harvard cho biết.

Song ngay cả khi đó, cha mẹ cũng không nhồi nhét các giá trị của mình vào đầu con cái. Khi các nhà tâm lý học so sánh các kiến trúc sư sáng tạo nhất của Mỹ với một nhóm những đồng nghiệp có tay nghề cao nhưng không khác biệt, có điều gì đó độc đáo về cha mẹ của các kiến trúc sư sáng tạo: "Tầm quan trọng được đặt vào việc xây dựng quy tắc đạo đức cho chính bản thân mình."

Vâng, cha mẹ khuyến khích con cái trở nên xuất sắc và thành công - nhưng họ cũng khuyến khích chúng tìm thấy "niềm vui trong công việc". Con cái họ có quyền tự do chọn lọc các giá trị của riêng mình và tự khám phá các mối quan tâm của bản thân. Và điều này giúp chúng phát triển thành những người trưởng thành sáng tạo.

Khi nhà tâm lý học Benjamin Bloom điều phối một nghiên cứu về nguồn gốc ban đầu của các nhạc sĩ, nghệ sĩ, vận động viên và các nhà khoa học đẳng cấp thế giới, ông được biết rằng cha mẹ của họ không mơ ước nuôi dạy những đứa trẻ siêu sao. Họ không phải là chuyên gia huấn luyện tân binh hay người quản lý nô lệ. Họ đáp ứng theo các động lực nội tại của con em mình. Khi con cái thể hiện sự quan tâm và nhiệt tình trong một kỹ năng, cha mẹ ủng hộ chúng.

Các nghệ sĩ hoà tấu piano hàng đầu không có những giáo viên ưu tú ngay từ lúc mới chập chững biết đi; các bài học đầu tiên của họ đến từ những người thầy sống gần đó, những người làm cho các giờ học trở thành niềm vui. Mozart thể hiện mối quan tâm đến âm nhạc trước khi bắt đầu học nhạc, chứ không phải ngược lại. Mary Lou Williams đã tự học chơi piano; Itzhak Perlman đã tự học violin khi bị trường nhạc từ chối.

Ngay cả các vận động viên giỏi nhất cũng không hề có sự khởi đầu tốt hơn so với các đồng nghiệp của họ. Khi nhóm của Tiến sĩ Bloom phỏng vấn các tay vợt được xếp hạng top 10 trên thế giới, họ không hề, nói như Jerry Seinfeld, tập chống đẩy từ khi còn trong bụng mẹ. Rất ít người trong số họ phải đối mặt với áp lực lớn để hoàn thiện kỹ năng thi đấu như Andre Agassi đã từng làm. Đa số các ngôi sao quần vợt nhớ một điều về các huấn luyện viên đầu tiên của mình: Họ khiến cho quần vợt trở nên thú vị.

Kể từ khi Malcolm Gladwell phổ biến "quy tắc 10.000 giờ" cho rằng sự thành công phụ thuộc vào thời gian chúng ta dành cho luyện tập, các cuộc tranh luận đã nổ ra về số giờ cần thiết để trở thành chuyên gia thay đổi tùy theo lĩnh vực và từng cá nhân như thế nào. Trong khi tranh luận về điều đó, chúng ta đã bỏ qua hai câu hỏi mà mức độ quan trọng gần như tương đương.

Thứ nhất, liệu bản thân việc luyện tập có thể bịt mắt không cho chúng ta tìm ra những cách để cải thiện lĩnh vực học tập của mình hay không? Nghiên cứu cho thấy rằng chúng ta càng luyện nhiều, chúng ta càng bị mắc kẹt trong những tư duy quen thuộc. Các chuyên gia đánh bài bridge phải vật lộn nhiều hơn các tay mơ để thích ứng khi các quy tắc bị thay đổi; các chuyên gia kế toán thì lúng túng hơn so với người mới khi phải áp dụng một luật thuế mới.

Thứ hai, điều gì thúc đẩy người ta luyện tập một kỹ năng hàng ngàn giờ? Câu trả lời đáng tin cậy nhất là ĐAM MÊ - được phát hiện thông qua sự tò mò tự nhiên hoặc được nuôi dưỡng bằng những trải nghiệm thú vị ban đầu với một hoặc nhiều hoạt động.

Bằng chứng cho thấy những đóng góp sáng tạo không chỉ phụ thuộc vào chiều sâu mà còn vào độ rộng của kiến thức và trải nghiệm của chúng ta. Trong lĩnh vực thời trang, những bộ sưu tập độc đáo nhất đến từ những nhà tạo mẫu đã dành phần lớn thời gian làm việc ở nước ngoài. Trong lĩnh vực khoa học, đạt được giải thưởng Nobel phần lớn là người có mối quan tâm đến nhiều lĩnh vực hơn là một thiên tài chuyên tâm vào một lĩnh vực. So với các nhà khoa học tiêu biểu, những người đoạt giải Nobel có nhiều hơn gấp 22 lần khả năng biểu diễn như diễn viên, vũ công hoặc nhà ảo thuật, 12 lần khả năng có thể viết thơ, sáng tác kịch hay tiểu thuyết, 7 lần khả năng dính líu vào các lĩnh vực nghệ thuật và thủ công, và 2 lần khả năng có thể chơi nhạc cụ hoặc sáng tác nhạc

Không ai ép buộc các nhà khoa học sáng chói này phải dính vào các sở thích nghệ thuật. Điều ấy chỉ phản ánh sự tò mò của họ. Và đôi khi, sự tò mò ấy đưa họ đến với những thời điểm lóe sáng của hiểu biết. "Thuyết tương đối đến với tôi bằng trực giác, và âm nhạc là động lực đằng sau trực giác này," Albert Einstein hồi tưởng. Mẹ ông cho ông học violin từ lúc 5 tuổi, nhưng ông không thích thú. Tình yêu âm nhạc của ông chỉ nở rộ ở tuổi thiếu niên, sau khi đã ngừng học nhạc và tình cờ được đánh thức bởi các bản sonata của Mozart. "Tình yêu là người thầy giỏi hơn so với ý thức trách nhiệm," ông nói.

Đã nghe thấy chưa, các Mẹ Hổ và Cha Lombardi? Bạn không thể lập trình để một đứa trẻ trở nên sáng tạo. Cố gắng thiết kế một sự thành công nhất định, và thứ tốt nhất bạn nhận được sẽ chỉ là một con robot tham vọng. Nếu bạn muốn con cái mình mang lại những ý tưởng mới mẻ đến với thế giới, bạn CẦN CHO PHÉP TRẺ THEO ĐUỔI ĐAM MÊ CỦA CHÚNG, chứ không phải đam mê của bạn.

• Chí Trung(Theo New York Times)

XEM THÊM: 

Với 24 điểm khối D01 ở khu vực phía Bắc, thí sinh, phụ huynh có thể cân nhắc lựa chọn trường và ngành. Lưu ý, những thông tin này chỉ mang tính chất tham khảo và hỗ trợ thí sinh trong quá trình đăng ký nguyện vọng.

Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn - ĐH Quốc gia Hà Nội: Điểm chuẩn các ngành hot của Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn hàng năm rất cao, thậm chí có ngành lên tới 30 điểm tuyệt đối. Tuy nhiên, với 24 điểm khối D01, thí sinh vẫn có thể tham khảo một số ngành của trường như: Thông tin – Thư viện, Lưu trữ học, Tôn giáo học, Triết học, Lịch sử, Việt Nam học… Những ngành này vào các năm trước có điểm chuẩn dao động 22,5 – 24 điểm.

Học viện Báo chí và Tuyên truyền:Với 24 điểm khối D01, thí sinh có thể tham khảo một số ngành học của Học viện như: Chính trị phát triển, Tư tưởng Hồ Chí Minh, Chủ nghĩa xã hội khoa học, Xây dựng Đảng và chính quyền nhà nước…

ĐH Bách khoa Hà Nội:Theo dự báo điểm chuẩn của ĐH Bách khoa Hà Nội, với mức điểm 24 ở khối D01, thí sinh có thể đăng ký vào một số ngành như: Công nghệ Giáo dục (khoảng 21 – 23 điểm), Quản lý năng lượng (thay thế cho Kinh tế Công nghiệp không tuyển sinh từ 2023, dự báo khoảng 22 – 24 điểm), Tiếng Anh Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ (khoảng 20 – 22 điểm), Quản trị Kinh doanh – ĐH Troy (khoảng 20 – 22 điểm), Khoa học Máy tính – ĐH Troy (khoảng 21 – 23 điểm), Tiếng Anh chuyên nghiệp quốc tế (khoảng 20 – 22 điểm).

Trường ĐH Công nghệ - ĐH Quốc gia Hà Nội: Với 24 điểm khối D01, nếu yêu thích Trường ĐH Công nghệ, thí sinh có thể tham khảo một số ngành như: Vật lý kỹ thuật, Công nghệ kỹ thuật xây dựng, Công nghệ kỹ thuật cơ điện tử. Đây đều là những ngành có điểm chuẩn năm ngoái khoảng 23 – 24 điểm. Ngoài ra, thí sinh có thể tham khảo một số chương trình đào tạo thí điểm như: Kỹ thuật năng lượng, Kỹ thuật Robot, Công nghệ Hàng không vũ trụ...

Trường ĐH Sư phạm Hà Nội:Nếu yêu thích ĐH Sư phạm Hà Nội, với 24 điểm khối D01, thí sinh có thể tham khảo ngành Công tác xã hội. Những năm trước, ngành này của trường đều lấy dưới 24 điểm.

Trường ĐH Mở Hà Nội: Với 24 điểm khối D01, thí sinh có thể cân nhắc lựa chọn vào Trường ĐH Mở Hà Nội ở các ngành như: Tài chính - Ngân hàng, Luật, Luật quốc tế… Nếu có thế mạnh về tiếng Anh, thí sinh có thể tham khảo thêm ngành Quản trị khách sạn hoặc Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành. Hai ngành này được tính theo thang điểm 40, trong đó thường sử dụng tiêu chí phụ bằng điểm môn tiếng Anh.

Trường ĐH Giao thông Vận tải: Đạt 24 điểm khối D01, nếu yêu thích các ngành kỹ thuật, thí sinh có thể tham khảo một số ngành học của Trường ĐH Giao thông Vận tải như: Kỹ thuật cơ khí, Kỹ thuật cơ khí động lực, Kỹ thuật nhiệt, Công nghệ kỹ thuật giao thông… Đây đều là ngành có điểm chuẩn trong những năm trước ở mức 22 – 24 điểm.

Trường ĐH Điện lực: Đạt 24 điểm khối D01, thí sinh có thể trúng tuyển vào hầu hết các ngành học của Trường ĐH Điện lực. Các em có thể lựa chọn các ngành liên quan đến công nghệ kỹ thuật như: Công nghệ kỹ thuật cơ – điện tử, Công nghệ kỹ thuật cơ khí, Công nghệ kỹ thuật điện tử - viễn thông, Công nghệ kỹ thuật điện – điện tử, Công nghệ kỹ thuật điều khiển và tự động hóa…

Ngoài ra, thí sinh cũng có thể lựa chọn ngành Kế toán, Kiểm toán, Quản trị kinh doanh, Quản trị dịch vụ du lịch và lữ hành, Tài chính ngân hàng…

Học viện Phụ nữ Việt Nam: Với mức điểm 24 khối D01, thí sinh có thể chọn một số ngành học đáp ứng nhu cầu xã hội như: Truyền thông đa phương tiện, Quản trị kinh doanh, Quản trị du lịch, Luật, Kinh tế... Đây đều là những ngành có mức điểm trúng tuyển từ 24 trở xuống. Ngoài ra, với 24 điểm và yêu thích ngành Quản trị kinh doanh, các em có thể lựa chọn hệ chất lượng cao và hệ liên kết đào tạo quốc tế với ĐH Ming Chuan, Đài Loan.

Trường ĐH Lao động - Xã hội: Một số ngành tại Trường ĐH Lao động – Xã hội phù hợp với mức điểm 24 ở khối D01 như: Kế toán, Tài chính – Ngân hàng, Kinh tế, Quản trị kinh doanh, Quản trị nhân lực, Bảo hiểm – Tài chính, Quản trị nhân lực, Ngôn ngữ Anh, Công tác xã hội…

Trường ĐH Thủy lợi: Với 24 điểm khối D01, thí sinh có thể tham khảo một số ngành học của Trường ĐH Thủy lợi như: Kỹ thuật Robot và Điều khiển thông minh, Quản lý xây dựng, Kinh tế xây dựng…

Trường ĐH Văn hóa Hà Nội: Thí sinh có thể lựa chọn một số ngành học tại Trường ĐH Văn hóa Hà Nội phù hợp với mức điểm 24 khối D01 như: Quản lý văn hóa, Kinh doanh xuất bản phẩm, Thông tin – Thư viện, Văn hoá các dân tộc thiểu số Việt Nam - Tổ chức và Quản lý văn hoá vùng dân tộc thiểu số, Văn hoá các dân tộc thiểu số Việt Nam - Tổ chức và Quản lý du lịch vùng dân tộc thiểu số…

Trường ĐH Công nghiệp Hà Nội: Với 24 điểm khối D01, thí sinh có thể tham khảo các ngành Quản trị khách sạn, Quản trị nhà hàng và dịch vụ ăn uống tại Trường ĐH Công nghiệp Hà Nội. Nếu yêu thích ngành ngôn ngữ, thí sinh có thể lựa chọn ngành Trung Quốc học. Ngoài ra, các ngành Công nghệ vật liệu dệt may; Công nghệ dệt, may cũng là những ngành có điểm chuẩn các năm qua dưới 24 điểm.

Chưa chuẩn bị kỹ, học sinh sẽ bị làm vật “tế thần”

Góp ý về dự thảo Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể, ông Trịnh Vĩnh Thanh, Phó trưởng Phòng GD-ĐT Quận Gò Vấp đã nêu ra 10 điều khiến giáo viên băn khoăn.

Giáo viên bàn về dự thảo Chương trình phổ thông tổng thể

Đó là, đối với bậc Tiểu học, thời lượng tiết học của lớp 1 và 2 từ 30 - 35 phút, trong khi các lớp 3 – 4 - 5 lại từ 35 - 40 phút thì đánh trống chuyển tiết như thế nào?

Số tiết học trung bình là 30 - 31 tiết/ tuần được áp dụng như thế nào đối với trường học dạy 1 buổi/ ngày?

Dự thảo chương trình đề cập phấn đấu dạy 2 buổi/ ngày, nếu dạy 1 buổi/ngày và cắt các môn giáo dục địa phương, hướng dẫn tự học cũng không thể học hết số tiết đã quy định. Đối với trường dạy 2 buổi/ ngày, nếu dạy tăng cường tiếng Anh, tiếng Anh tích hợp sẽ phải tăng tiết như thế nào?

Đối với bậc THCS, bộ môn Khoa học tự nhiên tích hợp 3 môn Lý - Hoá – Sinh học, là tích hợp ba môn cho một giáo viên dạy hay chia ba môn cho 3 giáo viên dạy?

Nếu tích hợp ba môn cho một giáo viên dạy thì giáo viên được chuẩn bị như thế nào, vì giáo viên dạy môn Lý không thể dạy được môn Sinh, ngược lại dạy Sinh cũng không dạy được môn Lý?

Việc giảm tiết có đi cùng giảm tải nội dung giảng dạy không? Ông Thanh cho rằng nếu giảm tiết nhưng không giảm chương trình sẽ tăng tải và đi ngược với nguyên lý giáo dục hiện nay. Theo dự thảo, tuổi nhỏ lại học nhiều hơn tuổi lớn. Cụ thể, học sinh lớp 5 học 1.181 tiết, học sinh lớp 10 hơn 1.000 tiết/ năm, lớp 11 chỉ có hơn 900 tiết.

Môn học giáo dục địa phương sẽ do ai biên soạn sách giáo khoa?

Sách giáo khoa mới như thế nào? Thay đổi chương trình sách giáo khoa có thay đổi hình thức kiểm tra đánh giá không? Ông Thanh mong muốn sách giáo khoa phải làm sớm để giáo viên nghiên cứu trước, “không thể vào dạy chương trình mới được xem sách giáo khoa, giáo viên vừa dạy vừa xem”.

Cô Nguyễn Thị Thu Cúc, Hiệu trưởng Trường THPT Gia Định

Ông Thanh cũng nêu vấn đề giai đoạn nào thực hiện thí điểm chương trình? “Nếu chưa chuẩn bị kỹ nên dời thời gian áp dụng đại trà, nếu không, sẽ lặp lại lịch sử “phá sản” như chương trình phân ban trước đây, học sinh lại phải đưa ra làm vật “tế thần””…

Không đào tạo giáo viên trước, chương trình khó thành công

Hàng loạt những câu hỏi, đề xuất khác cũng đã được giáo viên TP.HCM đặt ra.

Bà Nguyễn Thị Thu Cúc, Hiệu trưởng Trường THPT Gia Định, Quận Bình Thạnh nhận định dự thảo chương trình giáo dục phổ thông đã có nhiều điểm mới, nhưng vẫn có sự chồng chéo.

"Liệu môn Tin học có nằm trong môn Thế giới công nghệ không? Hoạt động trải nghiệm sáng tạo lâu nay lồng ghép vào trong các môn học, nay tách ra thành môn riêng rất khó cho giáo viên.

Khung chương trình dù đã có nhưng trên thực tế phải xem sách giáo khoa như thế nào, vì đối với môn Giáo dục Kinh tế và Pháp luật, giáo viên phải dạy chung cả Kinh tế và Pháp luật hay tách ra người dạy kinh tế, người dạy pháp luật?" - bà Cúc đặt câu hỏi.

Bà Cúc cho rằng, yếu tố quyết định thành công của chương trình là nhân lực, trong đó chủ đạo là giáo viên và học sinh, nhưng một số môn học mới chưa đào tạo giáo viên.

“Nếu thực hiện môn học mới mà chưa có kế hoạch bồi dưỡng cho những giáo viên thực tại, kể cả kế hoạch đào tạo sinh viên mới, sẽ dẫn tới chắp vá. Việc chuyển đổi giáo viên phải được suy nghĩ kỹ, vì không thể có một bộ môn mới mở ra, có quyển sách là giáo viên chỉ đọc và dạy. Phải đầu tư bài bản, chứ không phải cần thì chuyển đổi giáo viên” - bà Cúc nhấn mạnh.

Theo bà Cúc, hiện nay sĩ số lớp học đông, trang thiết bị thiếu thốn, nếu thực hiện đại trà chương trình mới sẽ rất khó khăn...

Ông Nguyễn Văn Hiếu, Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM

Còn bà Bùi Minh Tâm, Hiệu trưởng Trường THPT Lương Thế Vinh thì cho rằng nếu giáo viên không được đào tạo trước thì chương trình sẽ không thành công, giáo viên khó tiếp cận chương trình nếu SGK không có sớm.

Ông Huỳnh Tấn Thanh, Giám đốc Trung tân Giáo dục thường xuyên Chu Văn An thì nêu tình trạng “hiện nay nhiều giáo viên rất lơ mơ khi xem dự thảo thì làm sao thực hiện trong năm 2018?”. 

Ông Thanh cũng nhấn mạnh một số môn mới phải có lộ trình đào tạo giáo viên. "Không thể mời một diễn viên hay nghệ nhân đi dạy nếu không có kỹ năng sư phạm được" - ông Thanh khẳng định.

Theo ông Thanh, nên xem lại thời gian thực hiện chương trình vì hiện chưa có lộ trình cụ thể. Bộ GD-ĐT chưa trả lời câu hỏi có thí điểm hay không? thí điểm từng khối lớp hay từng môn học?

Đối với môn học tự chọn, chương trình cho học sinh chọn hay giáo viên chọn. Môn trải nghiệm sáng tạo sẽ dạy cái gì, ai là người dạy?

“Không thể để tình trạng có một môn học mới rồi đưa giáo viên các môn khác sang dạy” – ông Thanh nhấn mạnh.

Lê Huyền