Đứng trước những thách thức mới, họ đã và đang trụ vững, duy trì và lan tỏa tình yêu nghề đến nhiều thế hệ sinh viên.

Nghề thu nhập cao

Thầy giáo Vũ Ngọc Hùng (SN 1983) giảng viên khoa Điều khiển tàu biển, Trường Cao đẳng Hàng Hải I cho biết, mặc dù vài năm trở lại đây, số sinh viên đăng ký học ngành này sụt giảm nhưng trong tương lai, lái tàu biển vẫn là nghề "hot".

Trường Cao đẳng Hàng Hải I

Vì vận tải biển là lĩnh vực không thể thay thế trong nền kinh tế thế giới.

Hiện nay, Việt Nam đang từng bước phát triển đội ngũ thuyền viên theo 2 hình thức: Cung cấp thuyền viên cho các đội tàu trong nước và xuất khẩu thuyền viên sang các nước khác.

Thu nhập bình quân của người tốt nghiệp ngành này so với nhiều ngành trên bờ vẫn ở mức cao.

Mức lương thủy thủ, thợ máy cho tàu nội địa dao động từ 7 đến 8 triệu đồng/tháng, tăng dần theo chức danh: Sĩ quan 20 - 30 triệu đồng; thuyền trưởng 50 - 80 triệu đồng hoặc cao hơn.

Thầy Vũ Ngọc Hùng (đeo kính) nhận bằng khen điển hình tiên tiến của Cục Hàng Hải giai đoạn 2020 -2025

Đối với các tàu nước ngoài, thủy thủ dao động khoảng 20-30 triệu đồng, cao nhất là thuyền trưởng, máy trưởng có thể 5.000-8.000 USD.

Thầy giáo sinh năm 1983 cho hay, để theo học ngành này, sinh viên cần học tốt tiếng Anh giao tiếp, tiếng Anh hàng hải; cách vận hành trang thiết bị hàng hải, điều khiển tàu, Luật hàng hải, an toàn hàng hải…

Thầy Hùng là một sinh viên từng theo học tại Đại học Hàng Hải Việt Nam, sau này tham gia công tác giảng dạy, thầy học lên Thạc sĩ.

Giáo viên sinh năm 1983 cho hay, từ năm 2010 – 2015, lượng học sinh – sinh viên giảm sút do các khu công nghiệp , khu chế suất mọc lên, thu hút lượng lớn người lao động chưa qua đào tạo nghề.

Mặt khác, nghề tàu biển cũng là công việc đặc thù, vất vả, môi trường làm việc xa nhà.

Đối mặt với tình hình đó, Ban giám hiệu Trường Cao đẳng Hàng Hải I cùng các thầy trong khoa Điều khiển tàu biển đã tích cực trong công tác quảng bá ngành nghề, nâng cao chất lượng đào tạo.

Đặc biệt, chuyển từ hình thức đào tạo hàn lâm sang đào tạo sát với nghề nghiệp, cầm tay chỉ việc và thực hành là chính.

Cùng với đó là đưa ra nhiều chính sách khuyến khích cho sinh viên như: Miễn phí kí túc xá, tặng học bổng cho học sinh nghèo vượt khó, giảm 70% học phí theo quy định Nhà nước.

Ngoài ra, trường cũng cam kết 100% sinh viên ra trường có việc làm ổn định với mức thu nhập đảm bảo từ 12 -15 triệu đồng/tháng.

Để đáp ứng nhu cầu việc làm và tạo đầu ra cho sinh viên, trường còn có công ty Vận tải biển và xuất khẩu lao động nên các em ra trường sẽ được giới thiệu đi tàu nội địa, Đông Nam Á, Đông Bắc Á, đánh thuê… tùy theo nhu cầu. “Học sinh – sinh viên sẽ không phải trả bất cứ một khoản phí môi giới nào”, thầy Hùng khẳng định.

Theo thầy Hùng, thời điểm hiện tại, do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nên các chủ tàu Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc không thuê được thuyền viên Ấn Độ, Banglades… nên thiếu thuyền viên trầm trọng. Đây là thuận lợi cho sinh viên mới ra trường với mức lương từ 20 – 25 triệu đồng.

Người thầy định hướng nghề

Tham gia giảng dạy nhiều năm, thầy Hùng thường tự tìm tòi, nghiên cứu những cách thức giảng dễ hiểu, áp dụng kinh nghiệm thực tiễn của bản thân để truyền tải cho sinh viên.

“Tôi và các thầy trong khoa làm công tác giảng dạy nhưng vẫn luân phiên đi tàu. Khoảng 12 tháng đi tàu, lại nghỉ 8 tháng. Thời gian 8 tháng tôi dạy tại trường. Bởi vậy, việc giảng dạy luôn được cập nhật các kiến thức mới nhất và có hiệu quả”, thầy giáo chia sẻ.

Không chỉ giảng dạy, thầy Hùng còn định hướng nghề nghiệp cho nhiều học sinh phổ thông.

Thầy Hùng cho hay, trăn trở lớn của thầy là vấn đề ngoại ngữ của sinh viên học ngành này tại trường. Thuyền viên có năng lực tốt, khéo léo và chăm chỉ nhưng ngoại ngữ kém nên so với thuyền viên nước ngoài bị thua thiệt.

Ngoài các chính sách khuyến khích sinh viên học ngoại ngữ của nhà trường, mỗi tiết giảng, thầy Hùng cũng áp dụng cả ngoại ngữ giúp  sinh viên nắm bắt được những từ thông dụng trong hàng hải.

“Để đào tạo nguồn nhân lực kỹ thuật chất lượng cao, đáp ứng được những đòi hỏi khắt khe của thị trường lao động trong và ngoài nước.

Đồng thời thoả mãn nhu cầu học nghề gắn với việc làm của người dân, mỗi thầy cô phải không ngừng đổi mới, cập nhật tri thức mới, học hỏi và nâng cao chất lượng giảng dạy”, nam giáo viên bộc bạch.

Bản thân thầy đã dùng chính câu chuyện của mình và các đồng nghiệp thành công trong nghề để truyền cảm hứng cho sinh viên và định hướng nghề nghiệp cho các đối tượng học sinh phổ thông.

Trong cuộc đời dạy học, thầy Hùng vẫn nhớ như in trường hợp sinh viên đặc biệt do chính mình hướng nghiệp và trực tiếp giảng dạy.

Người đó vốn là bạn cùng thời phổ thông với thầy Hùng, làm cho công ty than ở Quảng Ninh.

Qua sự tư vấn và định hướng của thầy Hùng, người bạn này đã xin nghỉ việc, đăng ký học ngành lái tàu ở trường Cao đẳng Hàng Hải I.

Trải qua thời gian làm nghề, phát triển, đến nay anh đã thành sĩ quan và có cuộc sống tốt, thu nhập cao.

“Đây là nghề có thu nhập khá nhưng vất vả, đòi hỏi người học phải có nghị lực vươn lên”, thầy Hùng nói.

Quá trình học, không ít em hoang mang, có ý định chuyển sang lĩnh vực khác. Thầy gọi em đó ra ngoài nói chuyện, động viên em tiếp tục theo đuổi.

Thầy Hùng quan niệm, trên giảng đường là thầy nhưng ra ngoài, coi các em như người thân, lúc đó mọi khoảng cách sẽ xóa nhòa.

Quang Sơn

Vấn đề là làm thế nào để hiện thực ý kiến đó của Thủ tướng?

Thủ tướng Phạm Minh Chính đặt ra một số yêu cầu đối với ngành giáo dục mà nhiệm vụ hàng đầu là “học thật, thi thật và nhân tài thật”.

Vấn đề ‘Học thật, thi thật, nhân tài thật’ đã được đặt ra cho ngành giáo dục trong một thời gian dài. Ngay từ năm 1981, tại lễ kỷ niệm 35 năm thành lập ngành sư phạm, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã nói: “Phải xây dựng trường ra trường, lớp ra lớp, thầy ra thầy, trò ra trò, dạy ra dạy, học ra học.”. Năm 2006, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT đã chỉ đạo ngành giáo dục khắc phục hiện tượng để ‘học sinh ngồi nhầm lớp”.

Trong cuộc trả lời chất vấn của Quốc hội ngày 25/11/2006, Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân thẳng thắn: “Nếu muốn các em có động lực học tập để làm người, để có tri thức, nhân cách, kỹ năng, để học được một nghề thì khi các em chưa đạt được kết quả, ta phải nói là các em chưa đạt và tạo điều kiện cho các em học thêm, học lại”. Đáng tiếc là mục tiêu này đã bị chìm ngập mà nói đúng hơn là bị lãng quên trong bộn bề những công việc của ngành như xây dựng chương trình mới, viết sách giáo khoa mới, đưa tiếng Anh vào chương trình tiểu học, thi trắc nghiệm, v.v.

Thêm vào đó, trào lưu Tân tự do (Neoliberalism) coi giáo dục là một loại hàng hóa của phương Tây đã lan vào nước ta qua quá trình toàn cầu hóa và ảnh hưởng không nhỏ đến tư duy, cách làm và chính sách giáo dục cũng như mong muốn của học sinh và phụ huynh dẫn đến những  tác động tiêu cực không mong muốn đến mục tiêu "Học thật, thi thật, nhân tài thật". 

Giáo dục là một hệ thống phức hợp gắn kết với nhiều hệ thống khác như kinh tế, văn hóa, xã hội và chính trị. Trong hệ thống giáo dục lại có nhiều ‘tiểu hệ thống’ người dạy, người học, nhà trường, phụ huynh, người sử dụng sản phẩm giáo dục. Bản thân mỗi tiểu hệ thống đó lại là một hệ thống phức hợp với những lợi ích và mong muốn thường xung khắc với nhau. Các hệ thống này kể cả các tiểu hệ thống trong hệ thống giáo dục lại không ổn định mà luôn biến động.

Chính vì vậy, khác với cách nghĩ lâu nay của chúng ta, quan hệ giữa can thiệp hay đổi mới giáo dục với kết quả giáo dục luôn mang tính phi tuyến. Ví dụ, không phải cứ đổi mới chương trình giáo dục hay sách giáo khoa là chất lượng giáo dục sẽ tự khắc tốt lên; không phải cứ tăng lương cho giáo viên là chất lượng dạy sẽ tự nhiên tốt lên. Vậy thì chúng ta phải chọn can thiệp vào khâu cơ bản nhất (điều kiện ban đầu) trong hệ thống phức hợp đó để kết quả mong muốn hiện khởi.

Điều kiện ban đầu đó hay khâu đột phá của giáo dục nước ta đã được Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ ra một cách chính xác. Vấn đề còn lại là làm thế nào để tác động tích cực vào điều kiện ban đầu đó và đây là cả một con đường dài cần vừa làm vừa rút kinh nghiệm.

Học thật là học cách học để khám phá thế giới.

Trước hết, học thật có thể hiểu một cách ngắn gọn là có mục đích học tập thật. Có mục đích học tập thật sẽ có động lực học tập thật và có khả năng tìm ra cách học thật. Mục đích đó chính là học để khám phá và phát triển bản thân để trở thành người có ích cho cộng đồng và cho xã hội chứ không phải học để lấy điểm thi cao hay bằng cấp.

Để học thật người học phải được hướng dẫn các kỹ năng kết nối các dữ liệu, khái niệm hay các nội dung lại với nhau để suy luận, đặt câu hỏi hay các giả thuyết, đưa ra ý kiến đánh giá và  nhận xét cá nhân về những nội dung đó, từ đó xây dựng cho cá nhân một cách hiểu vấn đề mới. Mặc dù việc ghi nhớ máy móc kiến thức vẫn cần thiết ở một chừng mực nào đó đối với từng cấp học nhưng học thật không thể chỉ dừng lại ở việc ghi nhớ dữ liệu hay thông tin. Nói một cách ngắn gọn học thật là học cách học để khám phá thế giới.

Thi thật có thể được hiểu là kết quả thi phản ánh tương đối trung thựckhông những năng lực hiện tại và còn bộc lộ những năng lực tiềm ẩn của cá nhân học sinh để học sinh, giáo viên và phụ huynh thấy được tiềm năng cũng như những hạn chế của mỗi cá nhân người học từ đó đưa ra những can thiệp giáo dục phù hợp.

Như vậy, thi thật không chỉ hạn chế ở khâu thi cử nghiêm túc mặc dù đây là nguyên tắc quan trọng mà là ở phương pháp đánh giá, phương pháp phân tích kết quả bài thi và chất lượng đề thi. Cái khó trong kiểm tra đánh giá là mỗi người học là một hệ thống phức hợp chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như các yếu tố di truyền, giáo dục gia đình, quan hệ xã hội, sự trải nghiệm cuộc sống do đó mỗi cá nhân có cách tiếp cận vấn đề khác nhau và mức độ tiến bộ trong học tập khác nhau. Làm sao bài thi giúp từng cá nhân người học bộc lộ được khả năng sáng tạo của họ và những mặt hạn chế của họ để họ với sự giúp đỡ của giáo viên tìm ra những phương thức khắc phục những hạn chế đó.

Ví dụ, đề thi có thể đặt dưới dạng nêu các vấn đề cho học sinh tự chọn một trong những vấn đề đã cho theo sở trường của họ và vận dụng kiến thức của nhiều môn học kể cả kiến thức họ tích lũy được qua thực tế cuộc sống để đưa ra các giải pháp cho vấn đề họ chọn. Ngoài việc cải tiến phương pháp đánh giá kết quả học tập, các nhà quản lý giáo dục cũng nên tính đến việc bỏ hoặc cải tiến những cuộc thi gây bão trong dư luận và phản cảm với người học mà không giúp nâng cao chất lượng giáo dục như thi học sinh giỏi quốc gia hay thu sáng tạo khoa học kỹ thuật. 

Nhân tài thật là những cá nhân có những năng lực xuất chúngthể hiện ở khả năng đưa ra được những ý tưởng hay các giải pháp sáng tạo chưa hề có cho những vấn đề thực tế của cuộc sống. Tài năng không thể được đánh giá bằng điểm số cao qua các kỳ thi chuẩn. Trong lịch sử loài người hiếm có nhân tài nào có điểm số cao trong các kỳ thì khi đang đi học dù là ở phổ thông hay đại học.

Ba yếu tố "học thật, thi thật, nhân tài thật"có quan hệ hữu cơ với nhau, trong đó thi thật giữ vai trò điều phối hai yếu tố còn lại.

Trong giáo dục, thi không những có tác động lan tỏa ngược trở lại (washback) ảnh hưởng đến cách dạy và cách học mà còn có tác động lan tỏa về phía trước (washforward), dẫn dắt cách dạy và cách học. Một khi thi thật nó sẽ giúp cho học sinh, giáo viên và phụ huynh có quan niệm đúng đắn hơn về việc học từ đó khuyến khích cách học thật và cách dạy hỗ trợ việc học thật. Thi thật do vậy cũng đưa ra những chỉ số chính xác hơn về nhân tài thật. Thi thật cũng tự động khuyến khích sự sáng tạo của giáo viên tìm ra những cách dạy mới phù hợp với từng đối tượng người học và hạn chế tới mức thấp nhất tình trạng dạy thêm, học thêm vốn là một vấn đề đau đầu đối với ngành giáo dục.

Giáo dục là để chuẩn bị cho tương lai nhưng trong thế giới ngày nay không ai có thể đưa ra một dự báo chính xác về tương lai. Do vậy, "Học thật - thi thật - nhân tài thật"là cái neo để chúng ta đối diện với một tương lai luôn biến đổi khó lường.

Để " có "Học thật - thi thật - nhân tài thật", cần tạo ra một hệ sinh thái giáo dục phù hợp qua các công cụ chính sách. Hệ sinh thái đó tạo điều kiện cho cả người học và người dạy được thể hiện sự khác biệt của mình thay vì phải chịu sự áp đặt theo kiểu mọi người cùng mặc một cỡ áo và được trang bị trí tuệ cảm xúc - xã hội vốn là những phẩm chất tạo hóa ban tặng riêng cho con người.

Hệ sinh thái đó mở ra con đường để mỗi cá nhân đạt được mục tiêu học suốt đời theo khả năng và mục đích của mình, hài lòng, hạnh phúc và thể trạng tinh thần, trí tuệ và cảm xúc tốt (wellbeing) và cơ hội đóng góp cho xã hội, cho dân tộc, cho đất nước. Đây cũng chính là mục tiêu cao nhất của "Học thật - Thi thật - Nhân tài thật".

Lê Văn Canh (Đại học Ngoại ngữ - Đại học Quốc gia Hà Nội)

Theo bạn cần phải làm gì để thúc đẩy việc học thật, thi thật, nhân tài thật trong giáo dục hiện nay? Ý kiến chia sẻ xin gửi tới địa chỉ: [email protected]. Trân trọng cảm ơn các bạn.

Thủ tướng Phạm Minh Chính làm việc với Bộ GD-ĐT

Làm việc với Bộ GD-ĐT, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh việc tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc phải bắt đầu từ hoàn thiện thể chế, đây là việc phải làm và không ai làm thay được Bộ.