Vì thế, các chuyên gia khuyến nghị, khi làm việc từ xa, các tổ chức, doanh nghiệp cần thiết lập môi trường kết nối an toàn bằng cách trang bị các giải pháp như SSL, VPN… đánh giá an ninh hệ thống, đánh giá phần mềm trước khi công khai ra Internet. Đồng thời, cần cài đặt phần mềm diệt virus, tường lửa, hệ thống giám sát… và thường xuyên cập nhật bản vá hệ điều hành; trang bị phương thức xác thực người dùng mạnh như chữ ký số.

Về phía người dùng cá nhân, cần cảnh giác cao độ khi làm việc từ xa; đảm bảo môi trường kết nối an toàn bằng cách cài đặt phần mềm diệt virus; không tải và cài đặt những phần mềm không rõ nguồn gốc; thường xuyên cập nhật bản vá phần mềm, hệ điều hành; không chia sẻ hay truy cập các đường link lạ.

Mã độc tàng hình W32.Fileless tăng gấp đôi năm 2019

Kết quả của chương trình đánh giá an ninh mạng được Bkav thực hiện tháng 12/2020 cho thấy, năm 2020 ước tính thiệt hại do virus máy tính gây ra với người dùng Việt Nam vượt mốc 1 tỷ USD (23,9 nghìn tỷ đồng).

Theo Bkav, hình thức tấn công có chủ đích APT sử dụng mã độc tàng hình đã bùng phát trong năm 2020. (Ảnh minh họa)

Cũng trong báo cáo điểm lại những “điểm nóng” của bức tranh an ninh mạng Việt Nam 12 tháng vừa qua, các chuyên gia Bkav nhấn mạnh, hình thức tấn công có chủ đích APT sử dụng mã độc tàng hình đã thực sự bùng phát trong năm 2020. Cụ thể, theo thống kê từ hệ thống của Bkav, ít nhất 800.000 máy tính tại Việt Nam bị nhiễm loại mã độc này trong năm 2020, tăng gấp đôi so với năm 2019.

Mã độc tàng hình Fileless là loại mã độc đặc biệt, không có file nhị phân trên ổ cứng máy tính như các loại mã độc thông thường. Kỹ thuật này giúp Fileless dễ dàng qua mặt hầu hết các phần mềm diệt virus trên thị trường bởi các phần mềm này chỉ phát hiện virus qua mẫu nhận diện.

Ông Vũ Ngọc Sơn, Phó Chủ tịch phụ trách mảng Chống mã độc của Bkav cho biết: “W32.Fileless khiến các nhà sản xuất phần mềm diệt virus phải thay đổi ngay nếu không muốn sản phẩm của mình sớm trở thành vô dụng. Nhiều phần mềm diệt virus vốn chỉ có chức năng quét file nghi ngờ sẽ không có tác dụng trong ngăn chặn Fileless”.

Các chuyên gia khuyến cáo, người sử dụng cần lựa chọn phần mềm diệt virus có khả năng phát hiện virus thông qua kiểm soát các hoạt động bất thường trên máy để tìm và diệt được loại virus tàng hình này.

Các trào lưu mạng xã hội tiềm ẩn nhiều hiểm họa

Những trào lưu mạng xã hội như “xem khuôn mặt bạn biến đổi thế nào”, “xem bạn thay đổi ra sao trong 10 năm qua”… là những “hot trend” của năm 2020. Không chỉ người dùng thông thường mà những nhân vật của công chúng, có hàng triệu người theo dõi trên mạng xã hội, cũng hưởng ứng, tham gia.

Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia bảo mật, những trào lưu kiểu này thú vị nhưng tiềm ẩn nhiều nguy cơ với người dùng. Bởi lẽ, khi tham gia các trào lưu trên mạng, đồng nghĩa với việc người dùng “tự nguyện” cung cấp hình ảnh, thông tin cá nhân của mình. Kẻ xấu sẽ thu thập dữ liệu nhằm mục đích trục lợi, lừa đảo.

Các chuyên gia cảnh báo người dùng cần cảnh giác với trào lưu trên mạng xã hội, hạn chế tham gia khi chưa biết rõ nguồn gốc, mục đích thật sự của những “hot trend” này.

Tấn công chuỗi cung ứng là xu hướng mới của tấn công mạng

Báo cáo được Bkav thực hiện thường niên cũng chỉ ra rằng, tấn công “chuỗi cung ứng” còn gọi là “Supply Chain Attack” đang trở thành một xu hướng nổi bật.

Thay vì nhắm mục tiêu trực tiếp vào nạn nhân, tin tặc tấn công vào các nhà sản xuất phần mềm mà nạn nhân sử dụng, cài mã độc vào phần mềm ngay từ khi “xuất xưởng”. Một khi nạn nhân tải hoặc cập nhật phần mềm phiên bản mới từ nhà sản xuất, mã độc sẽ được kích hoạt, hacker có thể dễ dàng xâm nhập thành công vào các hệ thống được bảo vệ nghiêm ngặt.

Tại Việt Nam, cuối tháng 12/2020, hệ thống giám sát an ninh mạng của Bkav đã ghi nhận cuộc tấn công theo hình thức tương tự nhằm mục đích xâm nhập vào các cơ quan, tổ chức quan trọng.

Để phòng chống kiểu tấn công này, nhà cung cấp phần mềm cần xây dựng và triển khai quy trình phát triển và phân phối sản phẩm an toàn; trang bị các giải pháp bảo vệ, giám sát hệ thống để phát hiện các hành vi bất thường. 

Theo nhận định của các chuyên gia, thời gian gần đây, các vụ tấn công mạng nhằm cơ quan, đơn vị nhà nước ngày càng gia tăng và thu hút sự quan tâm của cộng đồng. Mặc dù nhận thức đã được nâng cao, nhiều giải pháp an toàn an ninh mạng, các hệ thống phòng thủ đa lớp đã được quan tâm đầu tư, tuy nhiên do phương thức, thủ đoạn của tội phạm mạng ngày càng tinh vi nên việc phát hiện và ngăn chặn các cuộc tấn công vẫn là thách thức rất lớn. 

Trước nguy cơ tấn công mạng ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp, việc luyện tập ứng cứu và chủ động phát hiện sớm trước khi các cuộc tấn công xảy ra, được chuyên gia đánh giá là vô cùng cần thiết.

“Diễn tập an toàn thông tin mạng là hình thức huấn luyện cao nhất, mang tính tổng hợp và toàn diện nhất, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng về đảm bảo an toàn thông tin cho hệ thống CNTT của các doanh nghiệp và đặc biệt là đơn vị nhà nước”, Tổng giám đốc Công ty VSEC Trương Đức Lượng cho hay.

Là diễn tập quy mô lớn, chương trình có sự tham gia của gần 30 Tổng công ty, các đơn vị thành viên trực thuộc tập đoàn EVN như: Tổng công ty truyền tải điện quốc gia, Trung tâm điều độ hệ thống điện quốc gia, Công ty viễn thông điện lực và CNTT, các Tổng công ty Điện lực miền Bắc/Trung/Nam, Tổng công ty Điện lực thành phố Hà Nội/TP.HCM...

Theo kịch bản diễn tập, một nhóm hacker thực hiện tấn công có chủ đích (APT) vào EVN thông qua kỹ thuật khai thác con người (Social Engineering) và lừa đảo qua Email (Email Phising). Từ đó, hacker biết được thông tin địa chỉ mail của một người nắm quyền quản trị hệ thống CNTT của EVN, sau đó gửi đến máy người dùng một tập tin văn bản giả dạng công văn từ tập đoàn, lừa người dùng tải về tập tin có chứa mã độc này, kích hoạt nó nhằm điều khiển máy nạn nhân từ xa và tiến tới chiếm quyền điều khiển máy chủ để thực hiện tấn công thay đổi nội dung, giao diện website. 

Trong tình huống giả định được đưa ra, các chuyên gia VSEC đóng vai hacker để tấn công vào hệ thống của EVN. Các thành viên thuộc đơn vị an ninh bảo mật của EVN tham gia diễn tập được nhập vai thành những nhân vật trong kịch bản mô phỏng để tiến hành điều tra, xử lý sự cố tấn công mạng từng bước theo quy trình, giảm thiểu thiệt hại, ngăn chặn các cuộc tấn công tiếp diễn, nhưng vẫn đảm bảo hệ thống vận hành bình thường.

Chương trình diễn tập với chủ đề “Phòng chống và phản ứng sự cố tấn công có chủ đích vào hệ thống CNTT” nhằm trang bị cho cán bộ ngành Điện lực những kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm về ứng phó xử lý tình huống khi xảy ra tấn công mạng, góp phần nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các tổ chức, phòng ban và chuyên viên CNTT tại các đơn vị trực thuộc EVN.

Các cán bộ, nhất là cán bộ chuyên trách CNTT, an toàn thông tin ngành Điện lực Việt Nam cũng nhận thức được rằng, việc bảo đảm an toàn thông tin phải có sự liên kết, hợp tác để trở thành một mạng lưới.

Bởi lẽ, không ai, không đơn vị nào có thể đảm bảo an toàn thông tin một mình. Cho dù hệ thống của ngành có đảm bảo an toàn nhưng những đơn vị khác kết nối dữ liệu vào mà không an toàn thì cũng sẽ đưa đến nguy cơ, mối đe dọa mất an toàn thông tin cho toàn bộ hệ thống. Đây là lý do khiến các chuyên gia khuyến nghị việc đào tạo nội bộ diện rộng về an toàn thông tin rất quan trọng.

Vân Anh

Các cơ quan nhà nước đã chuyển biến tích cực về an toàn, an ninh mạng

Theo đánh giá của các chuyên gia, bên cạnh sự chuyển biến trong nhận thức đảm bảo an toàn thông tin mạng, thời gian qua các cơ quan nhà nước cũng đã thay đổi, đầu tư bài bản hơn cả về công nghệ, quy trình và con người.

Lê Ngọc Sơn là người sáng lập Trường Đào tạo Truyền thông Ứng dụng IAMS (www.iams.edu.vn)

Tác giả gửi cho viet-studies ngày 22-1-14