Xin trân trọng giới thiệu với độc giả bài viết của GS Nguyễn Xuân Hùng gửi đến VietNamNet:

GS Nguyễn Xuân Hùng với bài giảng về mô phỏng số trong công nghệ in 3D tại Ngày hội Toán học Mở năm 2021 tổ chức ngày 17/1/2021 tại TP.HCM

Tôi nghiên cứu Thông tư 18/2021/TT-BGDĐT ban hành ngày 28/6/2021 với sự quan tâm đặc biệt về tiêu chuẩn của người hướng dẫn nghiên cứu sinh (Điều 5) và tiến sĩ (Điều 14).

Hội nhập quốc tế là xu thế không thể đi ngược lại được. Hội nhập quốc tế diễn ra trên rất nhiều lĩnh vực: khoa học công nghệ, văn hóa, lịch sử, con người Việt Nam,...

Nhưng liệu có bao nhiêu độc giả quốc tế đọc các bài báo trong nước? Vì thế, chúng ta không phân biệt Khoa học xã hội (KHXH) hay Khoa học Tự nhiên (KHTN) cần phải chung tay góp phần nâng cao hình ảnh Việt Nam bằng con đường hội nhập trong nghiên cứu khoa học. Các nghiên cứu về lịch sử, văn hóa, con người, nghiên cứu về chủ quyền biển đảo… đăng trên các tạp chí quốc tế uy tín, nơi có hàng triệu độc giả khắp thế giới truy cập, tham khảo và kế thừa nghiên cứu là bảo chứng khẳng định vị thế và tiếng nói từ Việt Nam.

Do đó, công bố quốc tế là cách rất hiệu quả để hội nhập, để thế giới thêm tin tưởng và hợp tác với chúng ta.

Ngành Toán giữ lập trường hội nhập quốc tế từ rất lâu nên khi ra nước ngoài tôi có nhiều dịp nghe họ nhắc đến Việt Nam với sự thán phục. Nếu các ngành khoa học khác cũng vươn lên với tinh thần ấy thì nghiên cứu khoa học của chúng ta sẽ ngày càng phát triển.

Không có lựa chọn nào là hoàn hảo, nhưng theo tôi, lựa chọn hội nhập là một cách tối ưu. Bản thân tôi cũng không hoàn hảo, và tôi chọn nỗ lực hơn nữa vào chuyên môn. Lựa chọn của tôi suốt 15 năm qua là kiên trì con đường hội nhập quốc tế, đã giúp tôi học được rất nhiều điều quý giá. Các nhà khoa học nước ngoài đã tin tưởng hợp tác, tham dự tổ chức hội nghị chuyên môn ở Việt Nam, và họ mang hình ảnh Việt Nam về đất nước họ. Họ nhận và cấp học bổng cho nhiều người Việt trẻ ra nước ngoài làm nghiên cứu sinh, họ hợp tác với các đại học Việt Nam trong nghiên cứu, đào tạo tiến sĩ. Họ coi trọng người Việt, và đặc biệt rất coi trọng hợp tác win-win trong tri thức khoa học.

Thủ tướng đã nêu cao tinh thần: "Học thật, Thi thật, Nhân tài thật" thì tôi không thấy lý do gì để trì hoãn hội nhập công bố quốc tế. Nếu chưa có một nghiên cứu sâu sắc để đưa ra đánh giá chính thức của Bộ GD-ĐT về hiệu quả, ưu nhược điểm trong thực hiện quy chế đào tạo tiến sĩ theo Thông tư 08/2017 thì theo tôi, việc ban hành thông tư 18/2021 là thiếu cơ sở khoa học và khó thuyết phục dư luận.

Vấn đề thứ nhất là nên xem xét hài hòa chuẩn công bố quốc tế tương ứng với các nhóm ngành KHXH và KHTN. Tiếp đến, cần nâng chuẩn người hướng dẫn phải là tác giả chính (tác giả đầu hoặc tác giả liên hệ hoặc có xác nhận của tạp chí đóng góp khoa học ngang nhau của các tác giả) một số bài báo đăng trên tạp chí quốc tế uy tín trong danh mục Web of Science (WoS) trong 3 năm gần nhất. Khi người thầy đủ uy tín khoa học, thì trò sẽ làm nghiên cứu nghiêm túc. 

GS.TS Nguyễn Xuân Hùng

Thạc sĩ, tiến sĩ trong bộ máy công chức

Quả là rất sôi nổi câu chuyện chuẩn mới về tiến sĩ trong mấy ngày này. Khi một chính sách mới của nhà nước ra đời, thật mừng là có các luồng ý kiến đồng tình hay phản bác.

Theo ông Yên, các kỹ sư bán dẫn Việt hiện chỉ mới như “đội quân lính đánh thuê”, tuy nhiên, đây là đội quân rất có giá trị bởi họ chính là tài sản của các công ty thiết kế chip. 

“Doanh nghiệp nước ngoài sang Việt Nam mở công ty thiết kế chip do được hưởng các ưu đãi. Nếu càng ở lâu, họ sẽ càng phải gắn liền với chúng ta. Nguyên nhân bởi khi chuyển địa điểm, doanh nghiệp đó sẽ không thể mang theo tất cả kỹ sư và gia đình họ”, chuyên gia phân tích. 

Trong bối cảnh đó, Việt Nam có thể thông qua ngành bán dẫn để xây dựng nguồn nhân lực có tiềm năng thu nhập cao, thu hút công ty nước ngoài lập chi nhánh tại địa phương và hỗ trợ các công ty trong nước khởi nghiệp. 

Ông Yên cũng chia sẻ thêm, tại nước ngoài, một kỹ sư bán dẫn mới ra trường có mức lương một năm khoảng 30.000 USD. Ở Việt Nam, sinh viên mới ra trường được trả mức lương 10.000 USD/năm (khoảng 250 triệu/năm) đã là rất tuyệt vời. Giả sử với mức tăng lương 25%/năm, 5 năm sau, mức lương kỹ sư 5 năm kinh nghiệm của Việt Nam mới bằng lương kỹ sư vừa ra trường ở các nước xung quanh. 

“Công ty nước ngoài thay vì sang Malaysia, Singapore, nếu sang Việt Nam sẽ tuyển được nhiều kỹ sư giỏi. Đây là lợi thế vô cùng lớn của Việt Nam. Các bạn đi làm vi mạch lương 10.000 USD/năm tốt hơn rất nhiều việc chạy Grab”, Tổng giám đốc CoAsia Semi bày tỏ quan điểm. 

Lượng sinh viên quan tâm ngành vi mạch bán dẫn tăng cao

Theo PGS.TS Nguyễn Đức Minh, Phó Hiệu trưởng Trường Điện - Điện tử, Đại học Bách Khoa Hà Nội, ở đợt tuyển sinh vừa qua, số lượng sinh viên quan tâm đến những ngành liên quan đến bán dẫn, vi mạch tại cơ sở đào tạo này tăng đột biến, thậm chí gấp 10 lần. 

Từ góc nhìn của một người làm giáo dục, PGS.TS Nguyễn Đức Minh cho rằng, điều này vừa có lợi lại vừa có hại. Thách thức lớn nhất là thị trường nhân lực bán dẫn thay đổi nhanh, với chu kỳ ngắn. 

“Bây giờ rất tốt nhưng 4 năm nữa không biết thế nào. Nền công nghiệp bán dẫn Việt Nam rất phụ thuộc vào các hãng nước ngoài, trong khi họ lướt đi rất nhanh”, ông Minh nói. 

Đào tạo kỹ sư bán dẫn tốn hơn nhiều so với kỹ sư phần mềm, trong khi cơ sở vật chất, phần mềm, máy móc đầu tư đắt đỏ. Hầu hết sinh viên thường chọn ngành phần mềm hoặc các ngành học dễ hơn, thay vì phần cứng. Bên cạnh đó, sinh viên Việt thường yếu ở khả năng ngoại ngữ. Số lượng nghiên cứu sinh và học viên cao học giảm sút, dẫn đến giảm chất lượng đào tạo. Đây là những thách thức khác trong việc thúc đẩy nguồn nhân lực bán dẫn chất lượng. 

Thống kê của Trường Điện - Điện tử, Đại học Bách Khoa Hà Nội cho thấy, ở đợt tốt nghiệp tháng 8/2023, trong 400 sinh viên điện tử viễn thông tốt nghiệp, khoảng 10-15% các em có kiến thức và làm việc trong lĩnh vực vi mạch. Số còn lại làm trong các ngành khác liên quan đến kỹ thuật máy tính, phần mềm. Mức lương trung bình của nhóm sinh viên này ở mức 13-15 triệu đồng/tháng.

Kể từ năm 2018, chính phủ Mỹ bắt đầu áp đặt bổ sung các hạn chế nhằm vào công cụ mà công ty bán dẫn Hà Lan này xuất khẩu sang Trung Quốc - thị trường lớn thứ hai của ASML (sau Đài Loan - Trung Quốc)) do lo ngại an ninh quốc gia.

Những tháng gần đây, Washington đang tìm cách yêu cầu công ty sản xuất thiết bị bán dẫn hàng đầu thế giới ngừng cung cấp dịch vụ bảo trì đối với số thiết bị đã bán sang đại lục từ trước đó.

“Những cuộc thảo luận hạn chế cấm vận tiến hành không dựa trên thực tế, số liệu hay dữ liệu cụ thể mà dựa trên ý thức hệ”, Wennink nói. “Các bên có thể nghĩ tới mọi kịch bản nhưng chúng tôi là một doanh nghiệp cần cân bằng cả lợi ích cổ đông. Và nếu ý thức hệ có sự va chạm với lợi ích này, thì đó là những vấn đề lớn”.

Cựu lãnh đạo ASML nói rằng doanh nghiệp này có khách hàng và nhân viên ở Trung Quốc suốt 30 năm qua, do đó họ có “cả những trách nhiệm đi kèm”.

Wennink cũng tiết lộ đã tiến hành vận động hành lang để ngăn chặn các hạn chế cấm vận trở nên quá chặt chẽ. Cùng lúc đó, ông cũng có những phàn nàn với quan chức cấp cao Bắc Kinh về việc tài sản trí tuệ của công ty không được tôn trọng.

“Một số người ở Washington đôi lúc có thể nghĩ rằng Wennink là một người bạn của Trung Quốc”,cựu CEO nói. “Nhưng thực tế tôi là bạn của khách hàng, nhà cung ứng, nhân viên và các cổ đông”.

Cuối cùng, Wennink dự báo khi những lợi ích địa chính trị bị đe doạ, cuộc chiến chip có thể tiếp diễn nhiều thập kỷ .

Trung Quốc là khách hàng lớn thứ hai của ASML về doanh số trong năm 2023, và chiếm 20% tổng doanh thu dịch vụ toàn cầu công ty.

(Theo Yahoo Finance)