Bún được làm bằng gạo nguyên chất sẽ có màu trắng đục song trên thị trường hiện nay, sợi bún rất trắng và trong rất bắt mắt. Nhiều cuộc kiểm tra của Cục An toàn Vệ sinh Thực phẩm cho hay, để tạo ra màu trắng đó, người ta đã thêm vào bún hóa chất Tinopal. Việc thêm hóa chất này cũng giúp bún để lâu khó thiu, không bị khô cứng.

Bên cạnh đó, hàn the cũng là một hóa chất không thể thiếu của các gian thương khi sản xuất bún để tạo độ giòn, dai, không bết dính cho bún.

Bún được làm bằng gạo nguyên chất sẽ có màu trắng đục. Ảnh: Getty Images

Hóa chất cấm

PGS.TS Nuyễn Duy Thịnh - Viện Công nghệ sinh học và Công nghệ thực phẩm Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết, Tinopal hay còn được gọi là chất huỳnh quang là chất được dùng trong công nghiệp sơn, sản xuất vải, giấy vì có màu óng ánh, đẹp. Chính vì thế, nhiều người đã bất chấp hậu quả để dùng hóa chất này trong quá trình làm bún bởi nó tạo độ bóng trên bề mặt sợi bún, làm cho sợi bún hấp dẫn hơn.

Tuy nhiên, chuyên gia này nhấn mạnh, Tinopal tuyệt đối không được dùng trong thực phẩm do tính độc hại và có khả năng gây ung thư.

Đáng lo ngại, bún lại được xếp vào danh sách nhóm thực phẩm thường xuyên dùng của người dân, trong khi Tinopal cũng được bán tràn lan trên mạng cũng như các chợ.

“Việc tẩy trắng bún bằng chất huỳnh quang là một hành động gây nguy hại cho sức khỏe người ăn một cách trầm trọng. Tùy theo lượng độc tố vào cơ thể mà có thể gây ngộ độc cấp tính hoặc mãn tính. Nó có thể làm hư hại đường tiêu hóa, niêm mạc thành ruột có thể dẫn đến viêm loét ruột, dạ dày. Ở mức độ nặng, chúng tích tụ lâu dài sẽ gây suy gan, thận, thậm chí ung thư”, PGS Thịnh cho hay.

Đồng quan điểm, PGS.TS Hồ Phú Hà – Trưởng bộ môn Công nghệ Thực phẩm khuyến cáo thêm, sử dụng huỳnh quang làm sáng bóng thực phẩm rất hại cho cơ thể vì nó chứa nhiều tạp chất, nhất là các kim loại nặng. Nếu sử dụng lâu dài, các tồn dư kim loại nặng sẽ tích tụ lại trong cơ thể rất nguy hiểm.

Còn về hàn the, theo PGS Hà, đây là hóa chất không nằm trong danh mục các loại hóa chất phụ gia được Bộ Y tế cho phép sử dụng trong việc bảo quản và chế biến thực phẩm. Dùng hàn the liều cao có thể gây ngộ độc cấp, còn với liều lượng nhỏ tích tụ và gây ngộ đôc gan, thận, rất nguy hiểm cho cơ thể.

Hàn the khi vào cơ thể không đào thải hết mà tích tụ lại bệnh. Trẻ ăn các thực phẩm có hàn the sẽ chậm phát triển, ảnh hưởng đến gan, thận…

Nhận diện bún không an toàn

Về điều này, PGS Thịnh cho hay chất Tinopal trong bún dễ dàng nhận biết vì bản thân chất này là phát huỳnh quang, để trong bóng tối có khả năng phát ánh sáng.

Do đó, cách đơn giản nhất là nhìn vào màu sắc của sợi bún. Bún được làm từ gạo nguyên chất, có sợi màu trắng đục hoặc tối màu. Ngược lại, bún chứa hàn the hay hóa chất bảo quản sẽ có màu trắng trong, sáng và sợi bún có độ bóng mẩy.

Còn bún không chứa hàn the, sợi bún hơi nát, dễ đứt gãy và chạm vào có cảm giác hơi dính, nhuyễn. Bún chứa hàn the, sợi bún dai giòn hơn, khó đứt gãy.

Bún không sử dụng hàn the và hóa chất mua về để hơi lâu hoặc qua ngày sẽ bị chua và ôi thiu. Những loại bún để 2-3 ngày chưa ôi thiu, khi nhai trong miệng không có mùi vị là loại sử dụng hàn the và hóa chất quá liều lượng.

Các chuyên gia khuyến cáo người tiêu dùng cần thận trọng hơn với các sản phẩm bún, bánh tươi có màu trắng và độ bóng hơn dưới ánh sáng. Khi mua bún, người tiêu dùng nên dùng đèn cực tím như đèn soi tiền chiếu vào, nếu thấy bún phát sáng thì có nhiễm chất Tinopal.

Riêng để thử hàn the, người tiêu dùng có thể dùng que thử được bán sẵn hoặc dùng bột nghệ cho vào, nếu thấy bún chuyển sang màu xám thì trong đó có chứa hàn the.

“Bà trùm” khu chung cư cũ

Ban ngày, chung cư Tôn Thất Đạm (Quận 1, TP.HCM) như ngủ say. Các quán cà phê, shop quần áo… vẫn hoạt động nhưng tĩnh lặng trong tiếng nhạc du dương. Chút ồn ã, náo nhiệt hiếm hoi vào giờ này có lẽ đến từ bà Nguyễn Thị Tý (75 tuổi), người được mệnh danh là “bà trùm” của khu chung cư này.

Bà Tý ngồi trước nhà, trông xe cho khách ra vào khu chung cư đã nhiều năm nay. Tính bà hào sảng nhưng thích sự kỷ luật. Ai để xe không đúng vị trí, không chịu khó gọn gàng, sạch sẽ… bà nói thẳng, không rào trước đón sau.

Khi được hỏi, bà Tý không giấu giếm mà tự hào giới thiệu: “Tôi là trùm khu này”. Tuy nhiên, cách cắt nghĩa danh xưng bà trùm của bà Tý khiến ai cũng thích thú.

Bà kể: “Tôi có đến 40 năm sống ở chung cư. Từ đó đến giờ, trải qua biết bao thăng trầm, biết rõ người đi, kẻ ở, chuyện vui chuyện buồn ở đây… Bây giờ, ai ra vào chung cư tôi đều quen biết, ai đến cũng phải hỏi tôi… Trùm là vậy đó chứ không phải là trùm kiểu giang hồ hay chuyện lớn lao gì đâu”.

Sau năm 1975, khi Nhà nước tiếp quản chung cư Tôn Thất Đạm, bà viết đơn xin vào ở. Lúc đó, bà được cấp 1 căn hộ nhỏ ở góc chung cư, rộng chừng 12m2. Sau này, bà mua được căn nhà ở dưới đất. 

Nhưng nhà cũng nhỏ, chỉ 29,5m2. Sau nhiều lần cơi nới, sửa chữa, giờ nhà bà trông khang trang, chắc chắn. Bà làm thêm cái gác lửng để hai vợ chồng ở. Phần ở dưới, bà cho thuê lấy tiền trang trải.

Bà Tý kể: “Thời chế độ cũ, tôi là nhân viên kế toán. Giải phóng, tôi làm việc trong bưu điện thành phố. Tôi làm 28 năm thì nghỉ hưu. Chỗ tôi ở bây giờ, trước giải phóng là khu thương mại. 

Phía sau nhà tôi hồi đó là dãy nhà vệ sinh do Pháp thiết kế. Phía trước là gara xe hơi. Sau này, gara được trưng dụng, sửa chữa thành nhà ở, hàng quán như bây giờ”.

“Món quà trời cho”

Sống ở chung cư cũ nhất TP.HCM từ những năm 1980, bà Tý thấu hiểu từng ngõ ngách, câu chuyện của những cư dân nơi đây. Đến bây giờ, bà yêu khu chung cư như yêu chính cuộc sống của mình. 

Ngày nào bà cũng đem ghế ra trước nhà ngồi, nhìn lên những mảng tường loang lổ của chung cư để nhớ ngày đầu về đây ở. Những năm đó, cư dân chung cư đa phần là cán bộ Nhà nước.

Cuộc sống khó khăn, chung cư lại lụp xụp, cũ kỹ vì được xây dựng từ thời Pháp nên nhiều người không muốn gắn bó. Những hộ có điều kiện đều rời bỏ chung cư đi mua nhà khác khang trang hơn. Hộ khó khăn cũng bán căn hộ, đi tìm cơ hội mới.

Duy chỉ có bà Tý là gắn bó, cố gắng thi gan cùng những khó khăn của thời cuộc. Bà kể: “Lúc tôi đến ở, chung cư vắng lắm. Người ta bỏ đi nhiều vì chung cư cũ quá, không ai tin ở đây có thể làm ăn, phát triển.

Chỉ có tôi là tin đất này sẽ trở thành đất vàng nên cố bám víu. Ai hỏi vì sao không đi, tôi chỉ cười, nói: “Ở lại mà hưởng đất vàng chứ dại gì mà đi”. Sau này, nơi đây trở thành đất vàng thật. Tôi chỉ trông xe thôi mà lo đủ cho 4 đứa con có nhà cửa, ra ở riêng”.

“Cũng như tôi, bà bán bún trước hẻm, từ Bắc vào đây mưu sinh. Lúc đầu, cả nhà phải ngủ gầm xe mà sau này mua được căn hộ trên chung cư. Bây giờ, họ cho thuê lại nên cũng rủng rỉnh tiền”, bà nói thêm.

Nhiều năm trở lại đây, nét cổ kính của chung cư được chú ý, khách đến đây nhiều hơn. Nhiều cư dân cho thuê căn hộ, biến chúng thành những hàng quán đặc biệt. Về đêm, chung cư lung linh ánh đèn với những hoạt động sôi nổi từ nhiều hàng quán.

Bà nói: “Ngoài quán cà phê, shop thời trang, chung cư còn có các quầy bar Đức, Pháp…. Mỗi hàng quán, bar… có nét đặc trưng riêng, thu hút nhiều khách đến vui chơi mỗi đêm nên công việc giữ xe của tôi lại có thêm thu nhập.

Ngoài ra, mỗi tháng, tôi còn có tiền cho thuê nhà, tiền lương hưu. Ngồi không cũng có tiền, tôi luôn xem việc được vào ở trong chung cư, mua được căn hộ ở đây là sự may mắn, món quà trời cho. Thế nên, tôi chưa bao giờ có ý định rời bỏ khu chung cư này”.

Chuyện ở khu đất kim cương, nhiều người nghe xong giật mình, tiếc nuối