“Ngôn ngữ là linh hồn của một dân tộc”

Cách đây hơn hai thế kỉ, nhà ngôn ngữ học nổi tiếng người Đức Wilhelm von Humboldt đã nêu ra luận điểm nổi tiếng: “Ngôn ngữ là linh hồn của một dân tộc”… và “đối với nền văn hóa quốc gia thì không có gì quan trọng hơn ngôn ngữ cả”.

Chữ quốc ngữ giai đoạn manh nha. Đồ họa: Diễm Anh

Đối với bất cứ một quốc gia nào, ngôn ngữ luôn giữ một vai trò hết sức quan trọng. Ngôn ngữ là một trong những chỉ tố quan trọng nhất để nhận diện bản sắc của một quốc gia. Ngôn ngữ cũng là công cụ mạnh mẽ nhất để bảo tồn và phát triển di sản vật thể và phi vật thể của một đất nước. Bảo tồn tiếng mẹ đẻ chính là góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững.

Vì tầm quan trọng như vậy mà việc bảo tồn, phát triển và tôn vinh tiếng mẹ đẻ luôn được các cộng đồng quốc gia chú ý và bản thân ngôn ngữ cũng gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của từng quốc gia.

Những ngày tôn vinh tiếng mẹ đẻ trên khắp thế giới

Tiếng mẹ đẻ chính là hồn cốt của dân tộc, là điều thiêng liêng gắn liền với bản sắc của mỗi quốc gia. Chính Liên Hợp Quốc cũng đã nhận thức rất rõ vấn đề này. Hiện nay, nhằm thúc đẩy sự thống nhất trong đa dạng cũng như chủ nghĩa đa ngữ và đa văn hóa, Liên Hợp Quốc đã tôn vinh 7 ngôn ngữ chính là Anh, Pháp, Nga, Tây Ban Nha, Hoa, Bồ Đào Nha và Ả Rập trong 7 ngày khác nhau.

Ngay trong nhiều quốc gia, việc dành một ngày tôn vinh tiếng mẹ đẻ của mình đã được phê chuẩn và thực hiện. Chẳng hạn, tại bán đảo Triều Tiên, người ta kỉ niệm ngày chữ Hàn (Ngày Hangeul hay ngày Chosŏn'gŭl) vào 9 tháng 10 ở Hàn Quốc và 15 tháng 1 ở Triều Tiên nhằm tưởng niệm việc phát minh ra bảng chữ cái tiếng Triều. Tại Nhật Bản, người ta lấy ngày 12/12 hàng năm là ngày Kanji (Hán tự). Tại Đức, nhằm làm sống lại những giá trị của tiếng Đức trên toàn cầu, từ năm 2001, người Đức đã lấy ngày 11/9 hàng năm là ngày Tiếng Đức…

Ngay tại Đông Nam Á, Vua Rama IX đã phê chuẩn ngày 29/6 là ngày tôn vinh tiếng Thái nhằm thúc đẩy và nâng cao nhận thức của người dân Thái Lan về giá trị và tầm quan trọng của ngôn ngữ quốc gia.

“Ngày Tiếng Việt” - đã đến lúc cần phải có

Cũng giống như các ngôn ngữ khác trên thế giới, tiếng Việt đồng hành cùng dân tộc Việt từ thuở dựng nước. Trải qua bao thăng trầm, tiếng Việt vẫn hiên ngang tồn tại và phát triển đến ngày hôm nay, giúp cho dân tộc ta định hình bản sắc, nền văn hiến và tránh bị đồng hóa… Đúng như nhà văn hóa Phạm Quỳnh đã khái quát: “Tiếng ta còn, nước ta còn”, tiếng Việt chính là tài sản chung vô giá của đất nước và nhân dân ta.

Tiếng Việt là tài sản chung vô giá của nhân dân

Kể từ sau năm 1945, vị thế của tiếng Việt được trân trọng, nâng cao và bảo vệ hơn bao giờ hết. Tiếng Việt trở thành ngôn ngữ chính thức được sử dụng trong hệ thống giao dịch hành chính nhà nước, trong giáo dục, trong các hoạt động văn hóa… Trên phương diện luật định, Hiến pháp năm 2013 quy định “Ngôn ngữ quốc gia là tiếng Việt”. Như vậy, tiếng Việt đã được hiến định với tư cách là ngôn ngữ quốc gia. Trên phương diện thực tiễn, đã có nhiều phong trào nhằm bảo tồn và phát triển tiếng Việt như cuộc vận động “Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt” do Thủ tướng Phạm Văn Đồng khởi xướng.

Tiếng Việt hòa cùng sự phát triển của đất nước, là tấm gương phản ánh những biến đổi từng ngày từng giờ của chúng ta. Điều đáng tiếc là hiện nay, bên cạnh những điểm sáng, diện mạo tiếng Việt cũng có phần bị méo mó, biến dạng. Nhiều cách nói, lối nói, từ vựng mới du nhập vào tiếng Việt như là một hệ quả tất yếu của quá trình phát triển và hội nhập quốc tế.

Thế nhưng, không phải tất cả chúng đều là tích cực. Những người yêu tiếng Việt không khỏi chạnh lòng và bức xúc khi thấy nhiều lối nói, cách dùng từ lai căng, dễ dãi thậm chí phản cảm. Bên cạnh đó, những tranh cãi và cả bức xúc xung quanh đề xuất cải tiến chữ Quốc ngữ, những bát nháo trong thị trường từ điển tiếng Việt, những câu chuyện không dứt về phiên âm, viết hoa, chuẩn hóa chính tả… cho thấy rằng tiếng Việt hơn lúc nào hết cần được gìn giữ, bảo vệ và tôn vinh bằng những hành động thiết thực và hiệu quả.

Để làm được việc đó, điều quan trọng là tiếng Việt phải được luật hóa, tức là có một bộ luật dành cho tiếng Việt. Điều này thực chất là sự cụ thể hóa của nội dung “Ngôn ngữ quốc gia là tiếng Việt” trong bản Hiến pháp hiện hành. Hiện tại, Viện Ngôn ngữ học – Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam đã và đang tích cực triển khai nghiên cứu về cơ sở lí luận và thực tiễn, trong lộ trình chuẩn bị và xây dựng để Luật tiếng Việt có thể được ra đời trong thời gian sớm nhất.

Một điều rất cần thiết và thiết thực nữa hiện nay là xác lập một ngày riêng: “Ngày Tiếng Việt” nhằm tôn vinh tiếng Việt. Đây sẽ là một dịp để nhắc nhở mọi người mang trong mình dòng máu Việt, dù ở Việt Nam hay nước ngoài, về việc gìn giữ và phát huy giá trị của tiếng Việt trong thời đại hội nhập. Đây sẽ là cơ hội để chúng ta tổ chức những hoạt động nâng cao nhận thức của cộng đồng về vị thế của tiếng Việt với tư cách là một ngôn ngữ quốc gia.

Đây cũng là ngày để mọi người dân Việt Nam vui sướng và tự hào tưởng nhớ và vinh danh những giá trị của tiếng Việt, của chữ Quốc ngữ trong quá khứ và hiện tại. Đây cũng là dịp để chúng ta cùng nhìn nhận và phác thảo ra những định hướng phát triển cho tiếng Việt trong tương lai, khắc phục những điểm bất cập để tiếng Việt mãi là một viên ngọc lung linh tỏa sáng cùng dân tộc.

Thực tế, đã có những đề xuất trước đây của các nhà chuyên môn về một ngày tôn vinh chữ Quốc ngữ và tiếng Việt. Sau những sự kiện gây hoang mang trong dư luận liên quan đến tiếng Việt gần đây, đây chính là thời điểm chín muồi để hiện thực hóa và chính thức hóa một “Ngày Tiếng Việt”, nhất là khi chúng ta đang trong dịp kỉ niệm 55 năm phong trào “Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt” (1966 – 2021) được Thủ tướng Phạm Văn Đồng phát động.

“Ngày Tiếng Việt” – nên chọn ngày nào?

“Ngày Tiếng Việt” dĩ nhiên cần phải gắn liền với tiếng Việt. Kinh nghiệm của một số nước cho thấy rằng họ thường lựa chọn những ngày liên quan đến các danh nhân văn hóa kiệt xuất gắn liền với ngôn ngữ đó. Chẳng hạn, ngày tiếng Nga là ngày sinh của Pushkin, ngày tiếng Tây Ban Nha là ngày mất của Cervantes… Nếu theo truyền thống này thì có thể chọn ngày 3 tháng 1 (hoặc ngày 23 tháng 11 âm lịch), tức là ngày sinh của đại thi hào Nguyễn Du, tác gia tiêu biểu của văn học nước nhà, là “Ngày Tiếng Việt”.

Một phương án khác có thể cân nhắc là ngày 25 tháng 5. Đây là ngày thành lập của Hội Truyền bá chữ Quốc ngữ (1938). Ngoài ra, có thể lựa chọn ngày 8 tháng 9. Đó là ngày Nha Bình dân học vụ được thành lập (1945). Đây là phong trào đã giải quyết được giặc dốt - một trong các vấn đề cấp bách nhất của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vào những ngày đầu thành lập.

GS.TS Nguyễn Văn Hiệp (Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học)

TS Nguyễn Thế Dương (Trường “Yêu Tiếng Việt” – Australia) 

Những bài học Tiếng Việt 1 một thời gây thương nhớ

Những bài học trong sách giáo khoa Tiếng Việt 1 cách đây 20-30 năm gợi sự thương nhớ với nhiều người. 

Và thất bại ấy đã được chỉ ra nguyên nhân đến từ sự bảo thủ, cũ kỹ của HLV Park Hang Seo chứ không hẳn bóng đá Việt Nam rơi vào quỹ đạo sau thành công sẽ tới thời điểm đi xuống.

Thực tế, đổ lỗi cho thuyền trưởng người Hàn Quốc là không quá khi suốt 5 năm gần như HLV Park Hang Seo chỉ sử dụng một đội hình hay nhóm cầu thủ quen thuộc bất kể phong độ hay sức khoẻ.

Điều này thấy rõ nhất ở thất bại tại AFF Cup 2020, thời điểm đó tuyển Việt Nam đang khá mỏi mệt khi tham dự vòng sơ loại thứ 3 World Cup 2022 nhưng vẫn phải tới Singapore bảo vệ chức vô địch. 

Ở kỳ AFF Cup kế tiếp cũng tương tự như thế với việc ông Park Hang Seo có qúa ít sự thay đổi về nhân sự, lối chơi… vì vậy một lần nữa thất bại trước chính Thái Lan khó lường hơn ở trận chung kết.

... đến cú ‘biến hình’ của HLV Troussier 

Những thất bại của HLV Park Hang Seo buộc tuyển Việt Nam cần phải thay đổi, ít nhất về lối chơi đồng thời bổ sung thêm nhân sự sau một thời gian dài chỉ có một phiên bản.

Và như từng được giới chuyên môn chỉ rõ, tuyển Việt Nam vẫn rất đáng gờm ở khu vực nhưng tiếc rằng ông thầy người Hàn Quốc ít thay đổi dẫn tới bị bắt bài rồi thất bại.

Vì nhu cầu cấp bách thay đổi, kèm theo mục tiêu tham dự World Cup, HLV Philippe Troussier đã đến và đang thực hiện những mong muốn từ phần đông người hâm mộ.

Đến lúc này những thay đổi của thuyền trưởng người Pháp chưa mang đến sự yên tâm cao nhất, nhưng đổi lại tuyển Việt Nam lúc này thực sự không dễ đoán cho các đối thủ sắp tới tại vòng loại World Cup 2026.

Hàng loạt ngôi sao, công thần được HLV Philippe Troussier bỏ qua hoặc “cất” vì nhiều lý do và đưa những cầu thủ trẻ lên thay thế. Phương án này mang lại cả hiệu quả trong việc bổ sung nhân sự lẫn có thể “ẩn mình” trước khi vòng loại World Cup 2026 diễn ra.

Nhìn sự xáo trộn quá lớn về nhân sự mà thuyền trưởng người Pháp đang làm thực sự không dễ cho Indonesia, Philippines các đối thủ quen thuộc trong khu vực hay Iraq hiểu được tuyển Việt Nam. Có thể đây là thứ vũ khí tạo ra bất ngờ từ tuyển Việt Nam.

Vòng loại World Cup là một cuộc chiến dài hơi, nên đừng ngạc nhiên nếu mỗi trận hoặc đợt tập trung HLV Philippe Troussier dùng phương án nhân sự khác nhau.

Điều này có đến hay không vẫn phải chờ, nhưng ít nhất cú “biến hình” mà ông thầy người Pháp làm với tuyển Việt Nam đang khiến các đối thủ đau đầu chứ chẳng đơn giản. Chờ mà xem!

Năm nay tôi đã 35 tuổi, lập gia đình được 8 năm. Vợ tôi làm  kế toán tại một công ty về mỹ phẩm, tôi làm nhân viên kinh doanh cho một công ty nội thất. Tổng thu nhập của gia đình tôi hiện lên tới 30 triệu đồng/tháng.

Với mức thu nhập trên, nhiều gia đình khác đã mua được căn hộ chung cư tiền tỷ ở Hà Nội, sống cuộc sống thoải mái. Còn vợ chồng tôi và hai cô con gái vẫn phải ở nhà thuê.

Thực ra, chúng tôi không phải là dạng người ăn tàn phá hại mà tiêu xài sạch số tiền kiếm được để đến mức phải đi ở trọ suốt từng ấy năm. Chúng tôi cũng chắt bóp chi tiêu, tiết kiệm từng đồng một. Tuy nhiên, tiền phí sinh hoạt hàng tháng, tiền học chính rồi học thêm cho con, tiền sữa, tiền ma chay hiếu hỷ, xăng xe, tiền tiêu vặt... quần quật một năm, một mùa lễ Tết về quê, tiền tàu xe, tiền mừng tuổi, tiền quà cáp lại khiến vợ chồng tôi quay trở về vạch ban đầu, năm này qua năm khác.

Nhiều lúc, tôi rất chán nản, buồn bã vì biết bao người có thu nhập thấp hơn, vậy mà họ vẫn có tiền để mua nhà Hà Nội. Trong khi vợ chồng tôi có thu nhập khá cao vẫn phải đi ở thuê. Vậy là, kể từ khi đó, tôi bắt đầu lên kế hoạch chi tiêu, chịu khó tằn tiện, tiết kiệm thì mỗi tháng cũng cất được khoảng 5 -7  triệu đồng. Tôi dự tính mấy năm nữa sẽ cố gắng dồn tiền, vay thêm người thân và ngân hàng để mua nhà Hà Nội. 

Tuy nhiên, tính toán của tôi có nguy cơ đổ vỡ vì dạo này vợ tôi không hiểu sao lại liên tục đòi về quê sống.

Ảnh minh họa

Lần đầu tiên cô ấy đề cập tới vấn đề này là vào mấy tháng trước, khi mà chất lượng không khí ở Hà Nội chuyển biến xấu, cô ấy sợ cứ sống mãi ở Thủ đô mà như thế này không sớm thì muộn cũng rước bệnh. Thú thực, ngày trước tôi chẳng cảm nhận thấy gì khác biệt cả, nhưng khi nghe báo đài nói nhiều, rồi vợ tôi cũng liên tục bị hắt hơi, sổ mũi tôi mới để ý hơn đến vấn đề này.

Ban đầu, tôi động viên vợ cố gắng chịu đựng, chờ chất lượng không khí cải thiện. Bao nhiêu người cùng hít thở chung bầu không khí này chứ có phải riêng mỗi nhà tôi đâu. Rồi bao nhiêu năm qua có người nào gặp vấn đề gì về hô hấp đâu. Tôi còn phân tích cho vợ hiểu rằng, so với người khác, vợ chồng tôi còn may mắn vì có thu nhập, còn có công việc nên phải cố gắng bám trụ vì tương lai của con cái sau này.

Vơ tôi nghe vậy thì từ đợt đó cũng không thấy nhắc nhở tôi chuyện về quê sống nhưng gần đây, công việc khó khăn hơn, áp lực nhiều, các con được gửi về quê cho ông bà trông giữ do nghỉ học kéo dài. Chúng lại quen với cuộc sống tự do tự tại ở quê nên không muốn trở lại Hà Nội. Vợ tôi lại đề nghị tôi suy nghĩ chuyện chuyển về quê sống.

Cô ấy liên tục nói về việc ở đây chúng tôi không có tương lai, nếu cứ bám trụ Hà Nội để có được cái mác dân Thủ đô nhưng cuộc sống vợ chồng con cái lại không được thoải mái, thiếu an toàn. Cô ấy còn bảo sống phải biết theo thời thế, bây giờ về quê là an toàn nhất.

Ngoài ra, hai vợ chồng tôi có thu nhập cao, sống ở thành phố  bao nhiêu năm mà chẳng bằng người ở quê. Ở thành phố vừa phải ở nhà trọ, vừa ô nhiễm, khói bụi, bệnh tật,.. mà thực phẩm thì lại đắt đỏ, không rõ nguồn gốc. Trong khi ở quê thì chả sợ bệnh tật gì. Chúng tôi vừa có nhà mà mọi thứ cái gì cũng đơn giản, ăn uống yên tâm không độc hại gì. Hoa quả ngoài vườn mùa nào trái đó, gà chạy như đi siêu thị ngoài sân, cá thì dưới ao, rau chỗ nào cũng mọc.

Tôi thì rất lăn tăn về việc này bởi xét cho cùng, ở đây tôi đang có một công việc tốt, thu nhập cao nên không muốn về quê. Ở quê cuộc sống bấp bênh, không có việc làm, rồi điều kiện giao thông, bệnh viện, chất lượng giáo dục cũng không thể bằng ở Hà Nội .

Tôi cũng biết bao nhiêu người ở quê muốn lên thành phố ở, lập nghiệp mà không được, đằng này chúng tôi có công việc ổn định, thu nhập cao lại kéo nhau về quê thì không ổn.

Thú thực mà nói, tôi là người từng học giỏi, là niềm tự hào của gia đình, dòng họ. Bây giờ tôi tự dưng lại bỏ phố về quê liệu có ổn không. Rồi gia đình tôi liệu có mất mặt với họ hàng, làng xóm không?

Hiện tôi chưa biết nên làm thế nào. Theo mọi người tôi có nên nghe theo lời vợ chuyển hẳn về quê sống hay cứ cố gắng bám trụ Thủ đô?

Nguyenam@...

Cuộc sống thảnh thơi của Phó Giám đốc từ khi cho thuê nhà rồi đi ở trọ

- Bạn bè, người thân biết chúng tôi từ bỏ nhà mặt phố để về quê ở trọ thì ai cũng can ngăn vì cho rằng đó là quyết định bốc đồng.